روشی کم هزینه برای کمک به توسعه باغات دیم

به گزارش گلستان ۲۴؛ غلامرضا شاهینی در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: کمبود بارش در کشورمان اهمیت برنامه‌ریزی و استفاده بهینه از منابع آبی را برای ما دو چندان کرده به‌طوری‌که بدون استفاده از تکنیک و برنامه صحیح در مناطق خشک کشور استقرار بسیاری از نباتات مثمرِ مشکل یا اصولاً امکان‌پذیر نیست.

وی بیان کرد: همان‌طور که می‌دانیم کشورمان ایران بر روی کمربند مناطق خشک جهان قرار گرفته و بیشتر سطحش را مناطق خشک و نیمه‌خشک احاطه کرده است و کمبود بارش در این مناطق استقرار پوشش نباتی را دچار مشکل می‌کند. میزان بارش بر روی حوضه‌های آبخیز کشور از یک‌سوم متوسط جهانی کمتر است. البته این مقدار بارش نیز عمدتاً دارای توزیع نامناسب بوده و پراکنش آن در مناطق خشک و نیمه‌خشک به‌گونه‌ای است که در فصول رویش گیاه این میزان به حداقل می‌رسد.

این عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی گلستان افزود: این مسئله یک عامل بسیار محدودکننده در استقرار پوشش نباتی درختی و درختچه‌ای خواهد بود و مسلماً ارائه روش‌ها و تکنیک‌هایی که بتواند با میزان اندک بارش شرایط رطوبتی مناسب را برای استقرار این‌گونه نباتات فراهم کند، می‌تواند گامی مؤثر در احیاء عرصه‌های خشک و نیمه‌خشک حوضه‌های آبخیز کشور باشد.

شاهینی با اشاره به اینکه اکثر شهرهای بزرگ ایران در مناطقی واقع هستند که دسترسی آن‌ها به منابع آب‌های سطحی کم است، گفت: در هر صورت باید پذیرفت که خشکی در ایران یک واقعیت اقلیمی است و این ما هستیم که باید خود را با آن سازگار کنیم.

وی با بیان اینکه با وجود این هنوز ایران جزو کشورهای کم آب دنیا قلمداد نمی‌شود، خاطرنشان کرد: معیاری که برای پرآبی یک کشور به کار برده می‌شود، منابع آب قابل‌تجدید هستند. مقدار سرانه آب تجدیدشونده در سطح دنیا رقمی حدود ۷۴۰۰ مترمکعب در سال برای هر نفر است اما این مقدار به‌طور یکنواخت تقسیم نشده است. در برخی مناطق دنیا این مقدار زیاد و در برخی مناطق نیز بسیار کم نصیبشان می‌شود.

شاهینی بیان کرد: متخصصان هیدرولوژی رقم ۱۰۰۰ مترمکعب در سال برای هر نفر را مرز کم‌آبی یک کشور قلمداد کرده‌اند. به‌طور مثال این میزان در مصر ۳۰، قطر ۴۰، عربستان ۱۴۰ و در لیبی ۱۶۰ مترمکعب در سال برای هر نفر برآورد شده که همگی جزو کشورهای کم آب جهان در نظر گرفته می‌شوند. در ایران این مقدار به ۱۵۰۰ مترمکعب در سال می‌رسد که با این حساب نمی‌توان ایران را به‌طورکلی یک کشور کم آب قلمداد کرد اما این مسئله را نمی‌توان از نظر دور داشت که توزیع آب در مناطق جغرافیایی کشور ما نامناسب است. در مقیاس کوچک‌تر قسمت اعظم مناطق کشور ما کویری، خشک و کم آب محسوب می‌شود.

وی تأکید کرد: با توجه به روند افزایش جمعیت در کشور، دیر یا زود کشور ما هم در زمره کشورهای کم آب جهان قرار خواهد گرفت.

این عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی گلستان در ادامه بیان کرد: استان گلستان هم در محدوده استان‌های شمالی، در منتهی‌الیه شرق نوار ساحلی شمال کشور قرار گرفته است که با میانگین باراش حدود ۴۵۰ میلیمتر و دارا بودن نعمت‌های الهی از قبیل نزدیکی به دریای خزر و قرار داشتن در نیمرخ شمالی البرز، باز هم در قسمت‌های وسیعی از آن مشکل کم‌آبی وجود دارد.

وی افزود: برای جبران این کم‌آبی بایستی متوسل به پروژه‌های مصرف بهینه آب و طرح‌هایی نظیر جمع‌آوری نزولات آسمانی، به‌منظور استقرار گیاهان مثمر کرد تا بتوان در شرایط خشک قسمت‌هایی از منطقه که بدون آبیاری امکان تولید محصولات کشاورزی میسر نیست، اقدام به این کار کرد. در این راستا ما تعدادی طرح تحقیقاتی در زمینه بررسی سیستم‌های سطوح آبگیر باران در استان از سال‌های ۱۳۷۹ تا به امروز انجام داده‌ایم.

شاهینی با اشاره به کاربرد سیستم‌های سطوح آبگیر باران، گفت: سیستم‌های سطوح آبگیر سامانه‌هایی با اشکال متفاوت هستند که بر روی زمین طراحی و ساخته می‌شوند. این سامانه‌های به‌طورکلی از دو بخش اساسی تشکیل شده که یک بخش مسئول جمع‌آوری بارش‌های منطقه‌ای و تمرکز آن به بخش ذخیره است. بخش ذخیره می‌تواند پروفیل خاک و یا یک مخزن ذخیره‌ای مانند یک تانک ذخیره آب باشد.

این عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی گلستان تصریح کرد: می‌توان با اجرای این روش‌ها با هزینه کم و با ابزاری ساده چون بیل، نسبت به ساخت آن اقدام کرد.

وی بیان کرد: درصورتی‌که کشاورز به علت کمبود منابع آب در زمین خود بخواهد از این روش استفاده کند، کافی است برای احداث باغ دیم با استفاده از سامانه لوزی شکل با ابعاد ۴ متر در ۴ متر و یا بیشتر برای جایی که میزان بارش آن محل کم است، اقدام کند.

شاهینی گفت: این سامانه‌های لوزی شکل به‌گونه‌ای بر روی زمین طراحی می‌شود که دو رأس آن در جهت شیب زمین است. چاله کاشت نهال در پایین سامانه در محل تمرکز آب باران احداث می‌شود.