یادی از روزگار پررونق گمرک و تجارت دریایی در گلستان؛ بادبان‌ها را بکشید

به گزارش گلستان ۲۴؛ به نقل از ایرنا، گلستان به سبب برخورداری از برخی مواهب خدادادی در بخش کشاورزی و دامپروری و واقع شدن در حاشیه خزر و مجاورت با شوروی، از گذشته‌های دور به عنوان یکی از دالان‌های اصلی تبادل کالا بین ایران و سرزمین تزارها محسوب می‌شد و حدود ۲ قرن فعالیت گمرک در این منطقه از رونق فراوانی برخوردار بود.

هر چند تاریخ تجارت و داد و ستد در سرزمین هیرکان قدمتی به درازای شکل‌گیری جوامع مسکونی در منطقه دارد اما در چند قرن گذشته و با رونق سیستم های دیوان‌سالاری در کشور، شکل‌گیری گمرک‌خانه در شهرهای ساحلی در دستور کار قرار گرفت و در این بخش به سبب همجواری با بیش از ۱۵۰ کیلومتر ساحل خزری ، تجارت دریایی رواج یافت.

بر اساس مستندات تاریخی، آنه‌محمد ساری، عطاحاجی خوزین و آشور خوزین از تجار گلستانی و مالک کشتی‌های بزرگ بادبانی بودند که شناورهای آنان از گمیشان ، بندرترکمن و بندرگز به بنادر انزلی در گیلان و حسنقلی، چلکن، حاجی‌طرخان و باکو در شوروی رفت و آمد داشت و آنان طاقه‌های بزرگ ابریشم، ظرف‌های بزرگ ادویه، پنبه و گندم و جو را به این بنادر صادر و نیاز روزانه‌ مردم گلستان را از این طریق وارد می کردند.

همه این مراودات سبب شد تا گمرک‌خانه‌هایی در شهرهای ساحلی گلستان شکل بگیرد که در حال حاضر بنای گمرک در بندرگز پابرجاست اما از گمرک خانه گمیش‌تپه جز چند آجر و ملات چیز دیگری بر جای نمانده است .

یکی از پژوهشگران میراث فرهنگی گلستان به ایرنا گفت : ساختمان گمرک بندرگز با طرح و نظارت کامل مهندسین بلژیکی در سال ۱۲۸۱ شمسی احداث شد و مورد بهره برداری قرار گرفت.

جاوید ایمانیان افزود: این ساختمان تاریخی در 2 طبقه در ۴۹۵ مترمربع اعیانی و در زمینی به‌مساحت حدود سه هزار و  ۵۰۰ مترمربع ساخته ‌شده و در حال حاضر از قدیمی‌ترین بناهای تاسیسات بندری بندرگز است که پس از گذشت چندین دهه از عمر آن همچنان از استحکام و مقاومت خوبی برخوردار است.

ایمانیان افزود: بنای گمرک بندرگز سال ۸۴ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید.

وی در مورد فعالیت گمرک در گمیشان نیز گفت: مستندات تاریخی ثابت می کند که محمدعلی شاه قاجار سال ۱۹۱۱ میلادی با کشتی از روسیه تزاری به ایران بازگشت که در گمیش تپه سفر خود را تمام کرد. در همان سال گمرک گمیش‌تپه از رونق زیادی برخوردار بود و تا سال ها بعد نیز ادامه داشت اما فعالیت های اقتصادی این شهر بندری چند دهه بعد و با آغاز جنگ جهانی اول تعطیل شد و دیگر به روزهای رونق خود بازنگشت

این پژوهشگر گلستانی افزود: گمیشان در گذشته تمام امکانات یک شهر از قبیل بندر تجاری، گمرک خانه، شهربانی و شهرداری را داشت ولی با بی مهری پهلوی اول، تمام امکانات این شهر به بندر شاه (بندرترکمن فعلی) منتقل شد و از آن پس گمیش‌تپه به شهری متروک تبدیل گشت و رونق گمرک خانه نیز بندرگز رو به نابودی رفت .

سرپرست اداره کل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری گلستان هم به خبرنگار ایرنا گفت :‌ بنای خاصی از گمرک‌خانه گمیش‌تپه برجای نمانده و طی سالیان گذشته بر اثر حوادث طبیعی و برخی دست اندازی ها، این ساختمان تاریخی تخریب شد.

رحمان فرمانی اظهار داشت: با وجود تخریب ساختمان گمرک گمیش تپه، وضع بنای گمرک خانه تاریخی بندرگز مطلوب است که تلاش می کنیم با تغییر کاربری این ساختمان را به موزه تبدیل کنیم .

وی افزود: از محل اعتبارات ملی و استانی طی سه سال اخیر حدود ۱۴ میلیارد ریال برای مرمت ساختمان تاریخی گمرک خانه بندرگز هزینه شده است .

مدیر گمرکات گلستان هم گفت : هر چند تا سال های اول پس از پیروزی انقلاب اسلامی، گمرک خانه های بندرترکمن و بندرگز دایر بود اما به سبب رونق سایر روش های تجاری و سختی‌های تجارت دریایی نظیر پسروی آب، فعالیت این بخش و به تبع آن گمرک خانه های استان از رونق افتاد.

سیدابراهیم حسینی به توسعه فعالیت گمرک در گلستان اشاره کرد و افزود: در اوایل دهه هفتاد با استقلال کشور ترکمنستان، گمرک مرزی اینچه برون به عنوان یک گمرک مسافری با کمبودهایی از جمله فقدان انبار ، نامناسب بودن بودن محوطه ، دوری از شهرهای گرگان و گنبد و خاکی بودن مسیر ارتباطی افتتاح شد.

مدیر گمرکات گلستان گفت : در پی جدایی گلستان از مازندران ، گمرک اینچه‌برون نیز از سال ۱۳۷۷ به عنوان یک گمرک مستقل فعالیت خود را ادامه داد و از آن پس با دریافت بودجه مستقل امکانات بیشتری گرفت و انبارهای جدید تجاری و مسافری در آن احداث گردید.

مدیر گمرکات گلستان  ادامه داد: در سالهای اخیر و با افتتاح راه آهن بین المللی اینچه برون خدمات گمرک ریلی نیز به فعالیت‌های معمول در مجموعه گمرک گلستان افزوده شد.

وی افزود:  با توجه به موقعیت ویژه این مسیر ریلی که با گذر از کشورهای چین ، قزاقستان و ترکمنستان از طریق ایستگاه راه آهن بین المللی اینچه برون وارد ایران می‌شود، روز به روز حجم فعالیت گمرک اینچه برون افزوده گردید.

مدیرکل گمرکات گلستان در خصوص آخرین فعالیت گمرکات استان گفت : از ابتدای امسال تاکنون ۲۷۹ هزار و ۴۹۵ تن انواع کالای غیرنفتی به ارزش ۱۳۲ میلیون و ۷۲۴ هزار دلار از مبادی گمرکی استان صادر شد که از لحاظ وزنی و ارزش به ترتیب ۱۱۱ و ۶۷ درصد بیشتر از مدت مشابه سال قبل است.

حسینی اظهار داشت که سیمان، لوله پروفیل، لبنیات، خرما، سیب زمینی، ید و پلی استایرن به ترتیب از مهمترین اقلام صادراتی گلستان در این مدت بود که به کشورهای مختلف از جمله قزاقستان، ترکمنستان، عراق، افغانستان، بلغارستان، رومانی، ایتالیا، روسیه، قرقیزستان، ازبکستان و پاکستان صادر شد.

وی با اشاره به حجم واردات گمرکات گلستان از ابتدای امسال تاکنون اظهارداشت: در این مدت ۱۴ هزار و ۲۳۴ تن انواع کالا به ارزش ۴۰ میلیون و ۹۶۸ هزار و ۱۲۶ دلار وارد استان شد که نسبت به مدت مشابه سال قبل از نظر وزنی ۶۸ درصد و از نظر ارزش دلاری ۱۸۰ درصد بیشتر است.

حسینی اضافه کرد: عمده کالاهای وارداتی شامل استابلایزر، پارچه، واکس مصنوعی و آنتی استاتیک بود که از کشورهای چین، ترکیه، ترکمنستان، لهستان و ویتنام وارد ایران شد.