پروژه مدیریت چندمنظوره جنگل‌های هیرکانی اجرا می شود؛
تدوین استراتژی توسعه سبز جنگل‌های هیرکانی
غالب تهدیدهای جنگل‌های هیرکانی انسانی است و ازاین‌رو تدوین استراتژی توسعه سبز، چهار برنامه مدیریت تلفیقی و دو طرح جنگلداری اجتماعی چندمنظوره در دستور کار است.
هرچند در این میزگرد از کارشناسان اداره کل منابع طبیعی گلستان، مرکز تحقیقات کشاورزی و اعضای هیئت‌علمی و محققان و دانش‌پژوهان دعوت‌شده بود اما هیچ نماینده‌ای از مرکز تحقیقات در این میزگرد شرکت نکرد.
ابتدا مدیر پروژه ملی مدیریت جنگل‌های هیرکانی به معرفی این مطرح پرداخت و گفت: پروژه جنگل‌های هیرکانی یک پروژه ابتکاری است که توسط UNDP و صندوق تسهیلات جهانی محیط‌زیست به‌منظور کمک به دولت ایران برای تغییر مدیریت بخش کنونی جنگل به مدیریت پایدار چندمنظوره جنگل، حمایت می‌شود.
داریوش بیات یادآور شد: این پروژه طرحی پنج‌ساله است و در سه استان شمالی گلستان، گیلان و مازندران اجرا می‌شود.
وی افزود: این طرح باهدف حفظ تنوع زیستی از اردیبهشت ۹۲ در سطح چهار پایلوت بلیران آمل، دو هزار – سه هزار تنکابن در استان مازندران، فریرود- زیلکی رود استان گیلان، چهل چای مینودشت در استان گلستان به اجرا درآمده است.
کاهش وابستگی جنگل نشینان به چوب
مدیر پروژه ملی مدیریت جنگل‌های هیرکانی به اصلی‌ترین اهداف اجرای این پروژه اشاره و تصریح کرد: گسترش معیشت جایگزین باهدف توانمندسازی جوامع محلی و کاهش وابستگی جنگل نشینان به چوب و فراورده‌های آن به‌وسیله مشارکت مردمی و سهیم کردن جامعه محلی متشکل، توانمند و آموزش‌دیده در منافع اقتصادی گردشگری و طبیعت‌گردی پایدار از اهداف اصلی است.
وی تأکید کرد: در اجرای این طرح حفظ تنوع زیستی گیاهی و جانوری، بهره‌مندی از تمام ظرفیت‌های موجود در حوزه در حد توان اکولوژیک و بهره‌مندی از تمام ظرفیت‌های انسانی در برنامه‌ریزی حوزه مدنظر قرارگرفته است.
بیات به سرمایه‌های لازم برای دست یافتن به رهیافت معیشت پایدار هم اشاره و خاطرنشان کرد: سرمایه طبیعی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، انسانی و فیزیکی از سرمایه‌های موردنیاز بود اما سرمایه اجتماعی مانند روابط اجتماعی، خانوادگی و اجتماع‌محور، سرمایه انسانی مانند آموزش، نیروی کار و سلامتی و سرمایه اقتصادی مانند اشتغال، پس‌انداز، منابع اعتباری مهم‌ترین سرمایه‌های برای رسیدن به اهداف بیشتر موردتوجه قراردادیم.
تشکیل کمیته هماهنگی محلی و شورای مشورتی جنگل
وی با یادآوری اینکه برای حفظ تنوع زیستی در منطقه چهل چای باید معیشت پایدار در منطقه ایجاد می‌کردیم و همه مدیران و ساکنان جوامع محلی را در این طرح مشارکت می‌دادیم، اظهار کرد: کمیته هماهنگی محلی و منطقه‌ای و شورای مشورتی جنگل به‌منظور آگاه‌سازی جوامع محلی تشکیل و چشم‌انداز، اهداف، استراتژی‌ها و ... مشخص و برنامه‌ریزی برای رسیدن به فهم مشترک در مدیریت چندمنظوره جنگل‌های هیرکانی انجام شد.
پروژه جنگل‌های هیرکانی یک پروژه ابتکاری است که برای تغییر مدیریت بخش کنونی جنگل به مدیریت پایدار چندمنظوره جنگل، حمایت می‌شودمدیر پروژه ملی مدیریت جنگل‌های هیرکانی به برنامه‌های راهبردی این پروژه اشاره و اضافه کرد: تدوین چشم‌انداز و تعیین تهدیدات آن، تدوین استراتژی توسعه سبز، تدوین چهار برنامه مدیریت تلفیقی، آغاز تدوین دو طرح جنگلداری اجتماعی چندمنظوره و آغاز اصلاح طرح جنگلداری به طرح اجتماعی چندمنظوره تاکنون انجام‌شده است.
وی به برنامه‌های تأمین سرمایه‌های اقتصادی اجرای پروژه هم اشاره کرد و گفت: تشکیل و فعال کردن سه صندوق اعتباری خرد: سه صندوق فعال، تولید صنایع‌دستی توسط بانوان در غالب ۹ گروه، مطالعه جنگلداری اجتماعی چندمنظوره (بررسی توسعه گردشگری طبیعت با اثرات کم بر طبیعت) و توسعه معیشت‌های پایدار (گردشگری، صنایع‌دستی، کشاورزی، گیاهان دارویی، صنایع غذایی و ...) ازجمله فعالیت‌های انجام‌شده در این حوزه بود.
بیات ادامه داد: اصلاح، تأسیس و ثبت هفت شرکت تعاونی، تشکیل و تقویت ۱۳ گروه جوامع محلی، تشکیل یک سازمان مردم‌نهاد، توانمندی گروه زنان برای تسهیلگری برای تغییر در سطح محلی، تقویت گفتمان بین جوامع محلی به‌ویژه دامداران (جنگلداری اجتماعی بلیران مازندران و قلعه قافه پایین گلستان و تشکیل تعاونی جنگلداری اجتماعی زنگلاب مینودشت)، انجام فرآیندهای ارتباط مؤثر با جوامع محلی و اجرای طرح مدیریت پسماند در پایلوت‌ها از فعالیت‌های انجام‌شده در تقویت سرمایه‌های اجتماعی است.
وی به برنامه‌های آموزشی اجرای طرح هم اشاره و اضافه کرد: آموزش اولیه مفاهیم جنگلداری اجتماعی، طرح جنگلداری، مدیریت پسماند، مفاهیم خدمات اکوسیستمی، مفاهیم پهنه‌بندی، مشارکت، تولید نهال و گردشگری تاکنون در جوامع محلی چهار پایلوت انجام‌شده است.
جایگاه سازمان جنگل‌ها کجاست؟
در بخش دوم این میزگرد سه‌ساعته، دغدغه‌های اجرای این پروژه مطرح شد و ابتدا معاون پژوهشی و فناوری دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان گفت: رسیدن به پایداری یکی از مباحث علمی و روز دنیاست اما جایگاه سازمان جنگل‌ها در این پروژه کجاست و اقدامات خلاف جهت تصمیمات آن‌ها در جنگل‌ها چگونه مدیریت می‌شود.
محمدهادی معیری بابیان اینکه سیاست‌های سازمان جنگل‌ها در مشارکت دادن جوامع محلی فقط یک لغت است و عملاً اتفاق نمی‌افتد، افزود: چه طرح و برنامه‌ای در مدیریت چندمنظوره جنگل‌های هیرکانی برای جوامع محلی که دام‌ها را رها نمی‌کنند، پیش‌بینی‌شده است؟
نمی‌شود نسخه واحدی برای جنگل‌های هیرکانی پیچید
بعدازآن هم معاون امور جنگل اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان اظهار کرد: «جوامع توانمند، جنگل‌های پایدار، میراث جهانی» شعار پروژه مدیریت چندمنظوره جنگل‌های هیرکانی است و با توجه به اینکه مسائل اقتصادی، اجتماعی و اکولوژیکی درهم‌تنیده است، برای نگاه‌های دوگانه حفاظتی و بهره‌برداری چه برنامه‌ای اجرایی وجود دارد؟
سید هاشم موسوی نژاد به دغدغه دیگر خود در اجرای این پروژه هم اشاره و بیان کرد: وضعیت جنگل‌های هیرکانی در شرق و غرب متفاوت است و حساسیت‌های منطقه‌ای هم وجود دارد؛ درعین‌حال محدودیت‌های بسیاری هم به چشم می‌خورد و سؤال اینجاست چگونه می‌شود یک نسخه واحد برای کل جنگل‌های هیرکانی پیچید؟
وی با تأکید بر اینکه وحدت رویه‌ای در مدیریت جنگل‌های هیرکانی اتفاق خوبی است، متذکر شد: هرچند اولویت استان گلستان در سند آمایش سرزمینی گردشگری است اما برای اجرای پروژه‌های گردشگری در عرصه‌های جنگلی لابه‌لای قوانین به دام می‌افتیم آیا این محدودیت‌ها در تدوین برنامه‌ها دیده‌شده است.
چه برنامه‌ای برای جنگل دارید؟
رئیس دانشکده علوم جنگل دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان هم به دغدغه‌های اجرای این پروژه اشاره کرد و گفت: اهداف و برنامه‌های و استراتژی‌های پروژه کاملاً مشخص است اما جای خالی انجام بررسی‌های تطبیقی و ارزیابی‌های اثرات اجرای کوتاه، میان و بلندمدت مشخص نیست.
شعبان شتایی ادامه داد: از مطالب ارائه‌شده به نظر می‌رسد بیشترین تأکید اجرای این پروژه مدیریتی بر روی انسان است، برای حفظ، احیاء و ارتقاء جنگل‌های هیرکانی برنامه چیست؟
وی دغدغه دیگر خود را با این سؤال بیان کرد و گفت: سؤال اساسی این است نگرانی در معیشت جوامع محلی وجود دارد و باید موردتوجه قرار گیرد اما در اجرای این پروژه چقدر وابستگی مردم روستایی به جنگل کم می‌شود.
آغاز تدوین دو طرح جنگلداری اجتماعی چندمنظوره و آغاز اصلاح طرح جنگلداری به طرح اجتماعی چندمنظوره تاکنون انجام‌شده استپس‌ازآن هم عضو هیئت‌علمی دانشکده مرتع و آبخیزداری دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان تصریح کرد: هرچند برنامه‌ها و راهبردها مشکل است اما به دلیل وجود محدودیت‌های مختلف در اجرا با مشکل مواجه می‌شویم آیا این مباحث در طرح دیده‌شده است آیا خیر؟
امیر سعدالدین تأکید کرد: در این طرح گردشگری پررنگ دیده‌شده اما باید به خاطر بسپاریم اثرات اجتماعی اجرای طرح را به‌خوبی ببینیم.
وی متذکر شد: هرچند در تدوین برنامه‌ها باید نگاه ویژه‌ای به آمایش سرزمین استانی و منطقه‌ای می‌شد و از ظرفیت دانشگاه‌های محلی بیشتر بهره می‌بردید اما به نظر می‌رسد این مسائل کمتر دیده‌شده است.
پس از پاسخ‌های مدیر پروژه ملی مدیریت جنگل‌های هیرکانی به سؤال‌ها و دغدغه‌های حاضرین و بیان اینکه بیشترین تهدیدهای جنگل‌های هیرکانی انسانی است و بر همین اساس غالب برنامه‌ها انسان‌محور است اما تمام ابعاد تنوع زیست، جنگل، پوشش، سطح، معیشت، توانمندی و تغییرهای اقلیم دیده و ریشه‌یابی و علت‌یابی شده و برنامه‌ها و استراتژی‌ها برای عبور از وضع موجود و رسیدن به وضع مطلوب در چشم‌انداز موردتوجه قرارگرفته است.
این میزگرد سه‌ساعته با تأکید بر اجرای برنامه‌های تلفیقی و دیده شدن انسان و طرح‌های جنگلداری توأمان و توجه ویژه به مشکلات اقتصادی و اجتماعی هر منطقه و کلی نبودن برنامه‌های ارزیابی و پایش اجرای پروژه به پایان رسید.
منبع : مهر
ارسال نظر