گلوی تالاب‌های گلستان خشک شده است

به گزارش گلستان ۲۴؛ به نقل از باشگاه خبرنگاران جوان از گرگان، تالاب‌ها محیط‌های آبی هستند که حفظ تعادل زیستی، پیشگیری از گرد و غبار، تولید محصولات شیلاتی، حفظ سطح آب مناطق کشاورزی، ذخیره آب و ایجاد چشم انداز طبیعی از ویژگی‌ها آن‌ها به شمار می‌رود.

مدتی است زنگ خطر خشک شدن و افزایش پدیده گرد و غبار در گلستان به صدا در آمده چرا که این استان با کاهش نزولات جوی، افزایش دما و تبخیر دست و پنجه نرم می‌کند.

نوربخش داداشی مدیرکل هواشناسی گلستان گفت: از ابتدای سال زراعی جاری تاکنون ۲۴۰ میلی متر بارندگی داشتیم که نسبت به سال قبل ۳۵ درصد کاهش را نشان می‌دهد.

او گلستان را جزو ۵ استان خشک کشور معرفی کرد و افزود: با توجه به کاهش بارش و افزایش دما، از ابتدای اردیبهشت تا پایان خرداد تعداد روز‌های بالای ۴۰ درجه در شرق استان ۱۴ روز و در گرگان ۶ روز بوده است که این عدد بزرگی است و نشان می‌دهد تعداد رخداد‌های حدی در استان زیاد شده است.

داداشی در مورد میزان تبخیر در استان افزود: تبخیر در فروردین ماه ۱۱۲ میلی متر بوده است که در مقایسه با سال قبل حدود ۹۷ درصد افزایش را نشان می‌دهد.

مدیرکل هواشناسی گلستان گفت: امسال اولین سالی بود که از نیمه اردیبهشت ذخیره برف ارتفاعات استان صفر شد و تمام این پارامتر‌ها (کاهش بارندگی، افزایش دما، افزایش تبخیر و تعداد ساعات روز‌های آفتابی) تأثیر مستقیمی بر اقلیم استان دارد.

او با اشاره به اینکه تعداد روز‌های همراه با گرد و غبار در استان افزایش داشته است، گفت: در بهار امسال و به ویژه در شمال استان، ۸ روز با گرد و غبار مواجه بودیم.

حال تالاب‌های استان گلستان خوش نیست

بوم سازگان‌های تالابی از مهمترین محیط‌های طبیعی برای پیشگیری از گرد و غبار هستند و گلستان نیز ۴ تالاب بین المللی دارد که در کنوانسیون رامسر که یک معاهده جهانی برای حفظ و صیانت از تالاب‌ها است، به ثبت رسیده است.

وحید خیرآبادی معاون فنی اداره کل محیط زیست گلستان با بیان اینکه آب یکی از مولفه‌های اصلی محیط زیست است، گفت: وضعیت آبگیری تالاب‌های بین المللی آلاگل، آلماگل، آجیگل و تالاب گمیشان مناسب نیست.

او گفت: این تالاب‌ها در شمال استان و در شرایط بیابانی قرار دارند که با توجه به خشکی منطقه و بالا بودن میزان تبخیر، اگر آبگیری جدید اتفاق نیفتد، شرایط سخت خواهد شد.

خیرآبادی با اشاره به تالاب آلاگل گفت: این تالاب نسبت به وضع حداکثری خود امسال تنها حدود ۳۵ تا ۴۰ درصد آبگیری داشته است.

او افزود: مساحت تالاب بین المللی آلاگل در شرایط مطلوب ۲ هزار و پانصد تا ۲ هزار و ۶۰۰ هکتار است، اما در حال حاضر به زیر هزار هکتار کاهش پیدا کرده است.

معاون فنی اداره کل محیط زیست گلستان از یک برنامه جامع مدیریتی خبر داد و گفت: امیدواریم با برنامه جامع مدیریت تالاب‌ها که با همکاری همه دستگاه‌ها نوشته شده است بتوانیم ظرف ۵ سال شرایط را در تالاب‌های استان بهبود ببخشیم.

خیرآبادی ادامه داد: برای احیای خلیج گرگان هم در بالاترین سطح در ستاد ملی مدیریت و هماهنگی تالاب‌های کشور برنامه احیای آن ۵ ساله تعریف شده است که در این برنامه، دستگاه‌های متولی در حوزه آب، کشاورزی، شیلات و آبزی پروری و ... مسئولیت‌هایی دارند و باید طی این مدت به آن عمل کنند تا شرایط در خلیج گرگان بهبود پیدا کند و مردمی که در حاشیه خلیج زندگی می کنند به صورت ملموس این تغییر را مشاهده کنند.

این مسئول با بیان اینکه اعتبارات این مصوبات در حال تعریف است، گفت: با رساندن آب به تالاب می‌شود آن را احیا کرد، اما متاسفانه در سال‌های گذشته حق آبه تالاب‌ها مورد بی مهری قرار گرفته است.

او توضیح داد: بر اساس ماده ۲ قانون حفاظت از تالاب‌ها که در سال ۱۳۹۷ مصوب و آئین نامه اجرایی آن در سال ۱۳۹۸ ابلاغ شد، سازمان حفاظت از محیط زیست وظیفه مطالعه و شناسایی نیاز محیط زیستی تالاب را بر عهده دارد و وزارت نیرو مکلف است که نیاز آبی تالاب که حق آبه تالاب است، را تامین کند.

در این قانون تامین حق آبه مورد نیاز تالاب بعد از آب شرب، با اهمیت‌ترین مسئله است.

خیرآبادی در مورد پدیده ریزگرد در استان هشدار داد و گفت: در شمال استان دشت‌های مستعد گرد و غبار داریم و اینکه این پدیده در سال‌های گذشته به دفعات تکرار شده و تعداد روز‌هایی که درگیر پدیده گرد و غبار هستیم در حال افزایش است.

کاهش رواناب رودخانه‌های گلستان

جواد تیموری معاون حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه‌ای گلستان گفت: کاهش بارندگی در استان باعث کاهش در رواناب رودخانه‌ها شده است به طوری که در رواناب سرشاخه‌ها کاهش ۵۰ درصدی و در شاخه‌های اصلی رودخانه‌ها کاهش ۷۰ تا ۸۰ درصدی را شاهد هستیم.

او افزود: نسبت به خرداد ماه سال گذشته با حدود ۶۶ سانتی متر افت در سطح ذخایر آب‌های زیرزمینی در آبخوان کم عمق استان مواجه شدیم که وضعیت در آبخوان‌های عمیق بدتر از این است.

تیموری گفت: با توجه به وضع آبی استان، کشت محصولات با نیاز آبی بالا اصلا به صلاح نیست و باید کشت جایگزین و الگوی کشت جدید تعریف شود.

او ادامه داد: طبق مصوبه اخیر مجلس و تصمیم کارگروه ملی سازگاری با کم آبی استان، کشت شالی که یک کشت پر آب بر است در استان ممنوعیت پیدا کرد، اما همچنان شاهد کشت آن در گوشه و کنار استان هستیم.

معاون حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه‌ای گلستان با اشاره به اینکه حدود ۲۴۰ میلیون متر مکعب از ذخایر آب‌های زیرزمینی استان کاهش پیدا کرده است، گفت: ظرفیت تمامی ۱۴ سد در حال بهره برداری استان معادل ۲۴۴ میلیون متر مکعب ظرفیت دارد یعنی میزانی که در ذخایر آب‌های زیرزمینی کاهش داشتیم معادل ظرفیت کل سد‌های استان است.

چندین سال است که موضوع ایجاد کمربند سبز در نوار مرزی گلستان با ترکمنستان بر سر زبان هاست، اما آنگونه که باید اجرایی نشده است.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان در رابطه با اجرای این طرح گفت: تاکنون در ۵ هزار هکتار از این منطقه مرزی طرح‌های مختلفی نظیر بوته کاری، نهال کاری و هلالی‌های آبگیر انجام شده، اما بخش‌هایی از این اراضی شخصی و یا متعلق به برخی نهادهاست.

لطفی افزود: در حال حاضر ما در حال رایزنی هستیم تا این زمین‌ها از حالت زراعی خارج و به حالت مرتعی تبدیل شود.

به گفته کارشناسان حوزه منابع طبیعی توسعه آبخیزداری و آبخوان داری از طریق ایجاد سیل بندها، بند‌های خاکی و پخش آب در محیط‌های گسترده می‌تواند نقش مهمی در حفظ منابع آبی داشته باشد.

عبدالرحیم لطفی مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان در این رابطه گفت: آبخوان گرگان و دشت یکی از بهترین مناطقی است که می‌توانیم سیلاب‌ها و جریانات سیلابی را آنجا ذخیره کنیم و باید گفت این آبخوان از هر سدی محکم‌تر است.

لطفی با بیان اینکه مخازن سد‌های استان تبخیر زیادی دارند، افزود: در مسیر تمام رودخانه‌های استان، امکان اجرای طرح آبخوان داری وجود دارد.

او گفت: عملیات آبخیزداری در ۶۵۰ هزار هکتار از وسعت استان انجام شده است و اگر منابع و اعتبارات لازم اختصاص یابد قطعا با سرعت بیشتری می توان این طرح را پیش برد.

لطفی با تاکید بر اینکه باید نسبت به حفظ آبخوان‌های موجود کوشا بود، گفت: متاسفانه در بسیاری از مسیر‌های رودخانه‌ها، برداشت‌های بی رویه و غیرمجاز صورت می گیرد که ادامه این روند باعث از بین رفتن آبخوان‌ها می شود چرا که این رودخانه‌ها هستند که آبخوان‌ها را تغذیه می کنند.

در حالی که رمضانعلی سنگدوینی نماینده مردم گرگان و آق قلا در مجلس تاکید دارد که باید میزگردی برای تدوین و تنظیم یک استراتژی و مدیریت کشت برای محصولات پرآب برای سال آینده در استان تشکیل شود که سال گذشته این نماینده به همراه چند تن دیگر از نمایندگان گلستان در مجلس خواستار لغو ممنوعیت کشت شالی در استان شده بودند.

سنگدوینی معتقد است با تنظیم راهکار‌های جایگزین و طرح‌های تشویقی برای کشاورزان، می‌توان آن‌ها را ترغیب به همکاری بیشتر کرد.

رفتار‌های غلط ما باعث ایجاد بیش از حد گاز‌های گلخانه‌ای و گرمایش زمین شده است ما نمی توانیم کاری کنیم که باران ببارد، ولی می‌شود با تغییر الگوی کشت و استفاده درست از منابع همین میزان سرمایه را هدر نداد و حفظ کرد.