پدیدار شدن بیابان در دل گلستان / برای خطر بیابان زایی در گلستان چه چاره‌ای اندیشیده شده است؟
استان گلستان مانند بسیاری از استان‌های کشور در معرض خطری جدی با عنوان بیابان زایی بوده که اگر برای آن برنامه ریزی دقیقی نشود آسیب‌های جبران ناپذیری می‌بیند.
به گزارش گلستان ۲۴ ؛ بیابان زایی به معنای تخریب زمین در اثر دو پدیده اقلیمی و انسانی بوده و سازمان ملل متحد در سال‌های دور اعلام کرده بود آب و هوای خشک، نیمه خشک و نیمه مرطوب در پدیده بیابان زایی تأثیر دارد؛ اما امروز نمی‌توان اقلیم خاصی را برای پدیده بیابان زایی در نظر گرفت و تمام مناطق اعم از نیمه مرطوب، نیمه خشک و خشک تحت تأثیر پدیده بیابان زایی هستند.
پیشروی و توسعه بیابان‌ها زندگی بیش از ۲۵۰ میلیون نفر را در سراسر جهان به طور مستقیم تحت تاثیر قرار داده و در عین حال زندگی یک میلیون نفر را در بیش از صد کشور به مخاطره می‌اندازد، مردمی که اکثراً در فقیرترین، محروم‌ترین و ضعیف‌ترین کشور‌ها به لحاظ مسائل سیاسی به سر می‌برند.
فلات مرکزی ایران یکی از معروف‌ترین مناطق خشک جهان محسوب می‌شود و کشور ما با مساحت ۱۶۵ میلیون کیلومترمربع در جنوب غربی آسیا و در نوار خشک جهان قرار گرفته است.
۸۰ درصد از کل سرزمین ایران از آب و هوای خشک و نیمه خشک برخوردار است و به این ترتیب در معرض خطر فرآیند پیشروی بیابان‌ها قرار دارد، خطری که چند سالیست بیشتر استان‌های کشور را تهدید می‌کند.
عوامل پیدایش بیابان
استان ما گلستان نیز با این خطر درگیر بوده و از این رو برای بررسی دقیق موضوع به سراغ رییس اداره مرتع و بیابان زدایی گلستان رفتیم و در این خصوص با وی گفتگو کردیم.
فرهنگ دوست رییس اداره مرتع و بیابان زدایی گلستان گفت: پیشروی بیابان ها، فروسایی زمین در نواحی خشک، نیمه خشک و مناطق نیمه مرطوب را دربرمی گیرد و عوامل دخیل در پیدایش آن در مرحله اول فعالیت‌های انسانی و تغییرات آب و هوا است.
وی افزود: این فرآیند در حقیقت به این دلیل رخ می‌دهد که اکوسیستم‌های نواحی خشک که بیش از یک سوم کره زمین را در بر می‌گیرند در معرض استفاده بیش از حد و بهره برداری نامناسب از زمین قرار دارند.
فرهنگ دوست اضافه کرد: فقر، نبودن ثبات سیاسی، جنگل زدایی و تخریب جنگل ها، چرای بیش از حد دام‌ها و روش‌های نامناسب و نادرست آبیاری همگی می‌تواند به کاهش میزان حاصلخیزی زمین بیانجامد.
وی در ادامه گفت: همچنین یک سری عوامل نیز باعث شدت بیابان زایی می‌شوند که شامل سیل، تخریب منابع طبیعی، شور شدن خاک و آب و توسعه شهری و صنعتی است.
فرهنگ دوست افزود: بر پایه پژوهش‌ها در آسیای مرکزی عوامل انسانی از فاکتور‌های غالب و عمده مؤثر بر بیابان زایی بوده، به طوریکه ۸۷ درصد عوامل بیابان زایی را به خود اختصاص می‌دهد و تنها ۱۳ درصد آن مربوط به عوامل طبیعی است.
بیابان در گلستان
فرهنگ دوست رییس اداره مرتع و بیابان زدایی گلستان گفت: در حال حاضر بیش از ۳۰۰ هکتار از مراتع پایین دست استان تحت تاثیر پدیده بیابان زایی قرار دارند.
وی افزود: در استان گلستان شوره زار‌های بسیاری از گمیشان تا مراوه تپه وجود دارد که بهره برداری سنتی از مراتع و جمعیت انسانی و دامی بیشتر متکی بر مرتع و عدم رعایت اصول زراعت موجب افزایش آن شده است.
آسیب‌های این پدیده
از بین رفتن پوشش گیاهی، ضرر زدن به اقتصاد افراد بومی، کاهش محصولات دامی، کاهش تولید علوفه مرتعی، فقر اقتصادی برای مردم مرز نشین، مهاجرت و کوچ افراد بومی از جمله تاثیرات منفی پدیده بیابان زایی است.
چه اقداماتی برای جلوگیری از این پدیده صورت گرفته است؟
فرهنگ دوست رییس اداره مرتع و بیابان زدایی گلستان ادامه داد: ازجمله اقدامات انجام شده در سال ۹۶ انجام مطالعات مدیریت مناطق بیابانی بوده که در دل این مطالعه چند طرح انجام شده است.
وی افزود: یکی از این طرح‌ها احداث سازه‌های هلالی آبگیر در سطح ۷۵۰ هکتار در شهرستان گنبدکاووس، مراوه تپه و آق قلا بوده است.
فرهنگ دوست اضافه کرد: این سازه‌ها با قطر ۳ متر و با عمق ۳۰ تا ۴۰ متر باعث جلوگیری از حرکت روان آب در سطح زمین و در نتیجه تغذیه سفره‌های آب‌های زیرزمینی و تامین رطوبت مورد نیاز گیاه می‌شود.
وی در ادامه گفت: اقدام دیگر بوته کاری در سطح ۲ هزار و ۱۰۰ هکتار در شهرستان‌های گنبدکاووس، مراوه تپه و آق قلا و همچنین تولید گونه‌های مرتعی و بیابانی به تعداد یک میلیون و ۲۰۰ هزار اصله شامل انواع آتری پلکس‌ها، قره داغ، قیچ و آلن گاتوم است.
فرهنگ دوست افزود: اجرا مدیریت دام نیز یکی از اقدامات انجام شده در ۴۷۰ هزار هکتار در مراتع قشلاقی شهرستان گنبدکاووس، مراوه تپه، آق قلا، کلاله و گمیشان بوده که در این طرح دامدارانی که پروانه چرا دارند باید در زمانی که از سوی کارشناسان تعیین شده است نسبت به اقدام آن عمل کنند.
وی اضافه کرد: همچنین در منطقه ترسیب کربن در شهرستان آزادشهر و گالیکش در ۱۲۵ هکتار از اراضی نهال، در ۱۷ هکتار گل محمدی، در ۱۲۰ هکتار جنگل کاری و در ۳۰۰ هکتار علوفه (تونجه) کشت شد.
فرهنگ دوست گفت: همچنین به حدود ۱۰ هزار نفر از افراد بومی این مناطق آموزش‌های لازم برای جلوگیری از این پدیده داده شد و در حاضر ۵ هزار و ۶۰۰ هکتار از مراتع استان تحت حفاظت کامل قرار دارند.
برنامه‌های جدید منابع طبیعی برای جلوگیری از این پدیده چیست؟
برای پاسخ این پرسش به سراغ معاون فنی و آبخیزداری منابع طبیعی گلستان رفتیم که لطفی معاون فنی و آبخیزداری منابع طبیعی گلستان گفت: از جمله برنامه‌های امسال ما مطالعه ۱۲۰ هزار هکتار از مناطق بیابانی، دو برابر کردن احداث سازه‌های هلالی آبگیر، بوته کاری در سطح ۲ هزار و ۵۰۰ هکتار، تولید ۲ میلیون اصله نهال، احداث بند‌های خاک در حد ۱۰ مورد که این عمل موجب می‌شود تا آب مورد نیاز بوته‌های کشت شده و آب مورد نیاز اهالی منطقه را تامین کند.
وی افزود: تمام این برنامه‌ها به شرط اختصاص اعتبارات است.
نقش همه ما برای سهیم شدن در این امر
همه ما می‌توانیم با جلوگیری از بهره برداری بی رویه از مرتع، رعایت ظرفیت مرتع، رعایت اصول زراعت در مناطق خشک، تبدیل دیم زار‌های کم بازده به بوته زار، جلوگیری از قطع درختان، همکاری با منابع طبیعی در بحث تهیه و اجرا طرح‌های مرتع داری جلو یک فاجعه بزرگ را بگیریم.
انتهای پیام/
ارسال نظر