چوب خانه‌های تاریخی گرگان قلیان می‌شود/قانون دنبال سارقان سرخدار

به گزارش گلستان 24، در بافت تاریخی گرگان خانه های تاریخی فراوانی وجود دارد که از لحاظ کالبدی دچار فرسودگی شده و شرایط مناسبی از نظر پایداری بنا ندارند. ظاهر خمیده این بناها نشانه خستگی و ناتوانی آنها برای مقاومت در برابر حوادث طبیعی است. اما با این حال برای خودنمایی تاریخ این سرزمین به نسل های آینده هنوز انگیزه برای استقامت در این بناها وجود دارد، انگیزه ای که این بار نه توسط حوادث طبیعی، بلکه توسط سارقان چوب تحت تاثیر قرار گرفته است.

در حالی که خانه های تاریخی گرگان برای ماندگاری و عرضه خود به نسل های بعدی مقاومت به خرج می دهند برخی افراد کمر به از بین بردن کالبد نیمه جان این آثار بسته اند؛ سرقت ستون های بناهای قدیمی درد چند ساله ای است که به جان این آثار افتاده و شاید آنها را از مقاومت، خسته کرده است.

مرگ تاریخ در خانه امیرامجد، میرکاظمی، سیدی، دیانی و دارویی موجب از بین رفتن کورسوی امید در این بناها و ایجاد دلمردگی در آنها شد. بناهایی که در نهایت از جنگیدن با دست اندازی های بشر، دست کشیدند و ناامیدانه فرو ریخته و به مرگ تن دادند. 

این روزها خانه تاریخی رضا قلی نژاد، پورتهرانی، وزیری، حاج قاسمی و صالحی نیز حال و روز خوشی ندارند، کالبد نیمه جان این بناها از دست اندازی افراد فرصت طلب و ناآگاه به دلیل سرقت ستون و درب و پنجره، روز به روز فرسوده تر می شود.

با گشت و گذار در بافت تاریخی گرگان و مشاهده معماری برونگرا و درونگرای خانه های قدیمی از نزدیک می توان به بسیاری از ارزش ها و باورهای گذشتگان پی برد و به هویت تاریخی این منطقه بالید، هویتی که علی رغم اهمیت و ارزش آن در تمام دنیا، این گوشه از سرزمین به آن بهایی داده نمی شود.

گویا اهالی استرآباد و دشت گرگان علاقه ای به حفظ این تاریخ کهن ندارند و یا شاید برای نسل های جدید ارزش این هویت تاریخی خوب مطرح نشده که امروز اینگونه شاهد از دست رفتن تاریخی هستیم که هویت و ارزش ما را تشکیل می دهند.

سرقت در و پنجره خانه سنایی، رضا قلی نژاد و پور تهرانی و ستون های سرخدار خانه وزیری، حاجی قاسمی، صالحی و دارویی خبر از بی مهری به این بناهای تاریخی و ارزشمند می دهد. مشاهدات حضوری ما نشان می دهد، سرقت چوب های سرخدار به کار رفته در ستون ها و در و چنجره های این بناهای تاریخی، باعث شده سقف و طبقات این آثار ریزش کرده و دیگر امیدی برای احیای آن ها نباشد.

آنچه دیدیم نشان داد سارقان حتی به منبرهای چوبی که در ماه محرم برای عزاداری سید الشهدا استفاده می شود نیز رحم نکرده اند و آنها را به ریالی فروخته اند.

شاید ناآگاهی و نبود اطلاع رسانی درست در خصوص اهمیت این آثار یکی از عوامل تجاوز به حریم این خانه ها باشد امری که کارشناسان همواره به آن تاکید داشته خواستار اصلاح این رفتار بودند.

برخی صاحب نظران مشارکت مردمی برای حفظ و نگهداری آثار و بناهای تاریخی را یک ضرورت می دانند و همواره به اطلاع رسانی و آگاهی سازی در این حوزه تاکید دارند. به اعتقاد این کارشناسان تا زمانی که در جامعه برای نگهداری و مراقبت از بناهای تاریخی فرهنگ سازی نشود هیچ دستگاهی قادر به حفاظت از بناها نخواهد بود.

در همین راستا یک دکترای معماری مشارکت مردم و گره زدن سرنوشت این بناها به جریان زندگی جامعه را عاملی بازدارنده برای آسیب بناها و آثار تاریخی اعلام کرد.

مردم در حفظ تاریخ نقش اصلی را بازی می کنند

بهنام قلیچ خانی تنها راهکار برای حفظ بناهای تاریخی ثبت شده و دارای ارزش ثبت را مشارکت مردم دانست و گفت: مردم از نظر مالی به دلیل کثرت در تعداد، بیشتر از دولت قادر به کمک در فرآیند حفظ بناهای تاریخی خواهند بود.

وی از سرقت چوب بناهای تاریخی اظهار ناخرسندی کرد و افزود: این گونه سرقت ها تنها محدود به بناهای ثبت نشده نیست بلکه برای خانه های تاریخی ثبت شده هم برخی مواقع این اتفاق رخ می دهد.

وی با بیان این نکته که ثبت بنا الزاما کمکی به جلوگیری از سرقت نمی کند، افزود: اگرچه ثبت بنا باعث می شود تا حفاظت بیشتری انجام شود اما تنها راهکار حفظ، ثبت نخواهد بود.

این مدرس دانشگاه ادامه داد: تصورم این است که دولت توانایی حفاظت این تعداد بنای تاریخی را ندارد به همین دلیل مهمترین نیرویی که می تواند مانع از انجام سرقت ها شود، مردم هستند.

وی تصریح کرد: رویکرد و ذهنیتم در حوزه میراث فرهنگی این است که اگر قرار به تغییری در این حوزه است، باید از جانب مردم انجام شود چراکه دولت در واقع یک نیروی فعال جنبی و فرعی است.

به گفته این کارشناس معماری، حساسیت مردم نسبت به بناهای تاریخی و فعالیت آنها در این حوزه باعث می شود تا افرادی که می خواهند به بنا آسیب بزنند در بین مردم رشد نکنند؛ این دقیقا همان راهی است که کشورهای تاریخ دار دنیا رفته اند.

خلاء قانونی برای حفاظت از بناها وجود دارد

دبیر انجمن حامیان بافت و محوطه های تاریخی گرگان هم به تاثیرگذاری نقش مردم در حفاظت از بناهای تاریخی تاکید کرد و در خصوص سرقت های انجام شده از خانه های قدیمی گرگان، گفت: یک خلاء قانونی برای حفاظت از بناها وجود دارد.

محمد پرویز در گفتگو با خبرنگار مهر، با بیان این نکته که برای همه بناها نمی توان نگهبان گذاشت، افزود: به دلیل پراکندگی آثار و بناهای تاریخی و محدودیت نیروهای یگان حفاظت نمی توان برای همه بناها نگهبان گذاشت.

وی با اعلام اینکه سرقت چوب از خانه های تاریخی اتفاق جدیدی نیست، افزود: به تازگی این شرایط به شدت توسعه پیدا کرده و دلیل آن هم وجود مشتریان جدید در خارج استان برای این اقلام تاریخی و با ارزش است.

سرقت چوب خانه های تاریخی گرگان به شدت افزایش پیدا کرده و دلیل آن هم وجود مشتریان جدید در خارج استان برای این اقلام تاریخی و با ارزش است.

دبیر انجمن حامیان بافت و محوطه های تاریخی گرگان تصریح کرد: وقتی که مشتری یک کالایی زیاد شود به تبع آن تهیه کنندگان آن هم زیاد می شود از این رو دستگاه های متولی برای جلوگیری از ادامه این روند باید ورود پیدا کنند.

وی ادامه داد: چوب های سرخداری که نقش مهمی در استحکام سازه ها داشتند به طمع سو استفاده، سرقت می شوند و به این ترتیب یک بنایی که شاید بالای 100 سال قدمت داشته و با سرقت ستون بنا، کاملا ناپایدار شده و فرو می ریزد.

پرویز با بیان این نکته که چوب ها و ستون ها به قیمت خیلی پائین تر از ارزش چوب مبادله می شوند، افزود: در خراطی ها این چوب های باارزش به قلیان و نی قیلان تبدیل می شوند.

وی با بیان این نکته که بسیاری از خانه های قدیمی قابلیت مرمت ندارند، افزود: می توان از چوب این بناها برای مرمت سایر خانه های تاریخی که هنوز سرپا است، میراث فرهنگی بهره ببرد.

دبیر انجمن حامیان بافت و محوطه های تاریخی گرگان از سرقت چوب در خانه های تاریخی روستاهای متروک و نیمه متروک خبر داد و گفت: به دلیل ممنوعیت قطع درخت سرخدار تاحدودی جلوی این موضوع گرفته شده بنابراین افراد به سرقت چوب سرخدار خانه های قدیمی روی آورده اند.

به استناد حرف کارشناسان مبنی بر اینکه سرقت چوب از خانه های تاریخی این روزها افزایش یافته و بازار خریداران و فروشندگان آن رونق گرفته، خبرنگار مهر از مدیرکل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری گلستان در این باره توضیح خواست.

کمبود نیروی حفاظت میراث فرهنگی

محمد ابراهیم کریمی کمبود نیروی حفاظت در میراث فرهنگی را یکی از دلایل سرقت چوب خانه های تاریخی دانست و گفت: برای جبران این کمبود از نیروهای انجمن حامیان میراث فرهنگی کمک خواهیم گرفت.

وی به بحث فرهنگ سازی و آگاه سازی جامعه تاکید کرد و گفت: در صورت آگاه سازی همسایگان این خانه های تاریخی و ایجاد حساسیت در آنها برای حفاظت بنا می توان موفق شد.

کریمی از برگزاری نشستی با نیروی انتظامی استان برای محافظت از این آثار و بناها خبر داد و گفت: گشت زنی های شبانه روزی در بافت تاریخی گرگان باعث کوتاه کردن دست سودجویان از این بخش خواهد شد.

وی خواستار ورود دادستانی برای برخورد با متخلفان شد و تصریح کرد: اجرای قانون برای این افراد کمک زیادی در کاهش ارتکاب جرم خواهد داشت.

با متخلفان و سارقین خانه های تاریخی برخورد می شود

در همین رابطه، دادستان عمومی و انقلاب گرگان با تاکید بر این نکته که با متخلفان و سارقین در این حوزه قانون برخورد می کند، افزود: هیچ گونه اغماضی در اجرای حکم این افراد نخواهد شد.

حجت الاسلام سید مصطفی حقی در گفتگو با خبرنگار مهر، با بیان این نکته که یکی از مواردی که دادسرا پیگیری کرده و به آن صحه می گذارد مقوله سرقت است، افزود: اجازه نمی دهیم سارق پس از اینکه سرقت کرد به راحتی رها شود بلکه در صدور حکم و نحوه اجرای حکم سختگیرانه برخورد می کنیم.

وی ادامه داد: اما قبل از وقوع سرقت وظیفه حفظ و نگهداری اشیا تاریخی به عهده میراث فرهنگی است، وظیفه این دستگاه حفظ بناهای تاریخی است تا قبل از اینکه جرم واقع شود میراث فرهنگی باید شرایطی را فراهم کنند که مانع از وقوع جرم شود نه اینکه جایی بگذاریم شی تاریخی به راحتی و بدون حفاظت به سرقت رود.

دادستان عمومی و انقلاب گرگان میراث فرهنگی گلستان را متولی حفاظت از بناهای تاریخی دانست و گفت: این دستگاه باید به نوعی برای حفاظت از خانه هایی که حتی کسی در آن سکونت ندارد تدبیر کند.

وی تصریح کرد: در بحث سرقت با افرادی که مرتکب سرقت می شوند اغماض نخواهیم کرد؛ در دادسرای گرگان این افراد ممنوع المرخصی هستند و به هیچ عنوان تسهیلاتی به آنها ارائه نمی شود.

حجت الاسلام سید مصطفی حقی با تاکید بر این نکته که با متخلفین بسیار سختگیرانه برخورد خواهیم کرد، افزود: با توجه به اینکه ادارات از ظرفیت دادستان برای پیشبرد اهداف و وظایف سازمانی استفاده می کنند یکی از راهکارهای مقابله با این افراد برگزاری جلسه از سوی میراث فرهنگی است و ماهم نماینده ای می فرستیم تا تدبیر لازم در این راستا اتخاذ شود.

با توجه به اینکه مقوله تاریخ تکرار نشدنی است باید گفت از بین رفتن آثار تاریخی هم آسیبی جبران نشدنی خواهد بود بنابراین انتظار می رود پیش از آنکه سرقت چوب خانه های تاریخی دمار از روزگار این بناها درآورده و آنها را وادار به تسلیم در برابر مرگ تاریخ کند دستگاه های متولی برای هر نوع اقدام پیشگیرانه دست به کار شوند.

خبرنگار: الهام رئوفی فر

عکاس: احمد آق

مهر