سایه سنگین گردشگری بر میراث فرهنگی/ خالد نبی اعتبار میراثی ندارد

به گزارش گلستان 24 ؛ در فاصله ۶ کیلومتری روستای گچی سو در منطقه‌ای کوهستانی، گورستان و زیارتگاه خالدنبی واقع شده است. هرچند مطالعات دقیق باستان شناسی در این مجموعه تاریخی انجام نشده اما بر اساس شواهد سطحی باستان شناختی، این محوطه تاریخی مربوط به قرون اول و میانی دوره اسلامی بوده و یکی از آثار شاخص استان و کشور محسوب می‌شود.

این مجموعه تاریخی پس از سال‌ها بلاتکلیفی (در حفظ، حراست و مدیریت) آبان ماه ۹۴ با عنوان «محوطه باستان شناختی خالد نبی» در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید.

وجود گورستان بزرگ با حدود ۶۰۰ سنگ قبر استوانه‌ای که ارتفاع بعضی از آن‌ها به بیش از دو متر می‌رسد و تپه ماهورهای گوگجه داغ این مجموعه تاریخی را به سرزمین عجایب ایران تبدیل کرده است و سالانه بیش از ۱۵۰ هزار گردشگر داخلی و خارجی را به شرقی‌ترین ارتفاعات گلستان می‌کشاند.

بقعه خالد نبی، بقعه‌های عالم بابا و چوپان عطا، دره‌ای به نام پنج شیر، چشمه خضر دندان، رشته تپه ماهورهای خاکی که ارتفاع آن‌ها به مراتب کمتر از ارتفاع محل مرقد خالد نبی است، گورستان، سنگ مزارهای ایستاده و منحصربه‌فرد، مناظر باستانی و طبیعت بکر و دست‌نخورده اطراف محوطه ۱۲ هکتاری خالد نبی با فرم بیضی شکل، تنها بخشی از جاذبه‌های این مجموعه تاریخی است.

کارشناسان معتقدند در سال‌های اخیر توجه بیش از حد به توسعه گردشگری این مجموعه تاریخی، غفلت از مباحث میراثی در آن را رقم زده است.

یک فعال حوزه میراث فرهنگی به خبرنگار مهر اظهار کرد: میراث فرهنگی گلستان از موضوعات میراثی این مجموعه غفلت کرده است و جابه‌جایی سنگ‌ها از محل اصلی، بی‌توجهی به حفظ اصالت و قداست مقبره، مخدوش کردن دید بصری و دخل و تصرف، عدم حفاظت از محوطه و حریم و اجرای پلکان غیراصولی تنها بخشی از اتفاقاتی است که خالد نبی را تهدید می‌کند.

اسحاق حمایتی افزود: اشتباهات میراث فرهنگی گلستان در سال‌های اخیر در خالد نبی کم نبوده است و فنس‌کشی یک قطعه از چند ۱۰ هکتار مجموعه اشتباه نخست میراث بوده است.

وی با اشاره به این‌که حفاظت از سنگ قبرها و یافتن راه‌حل برای جلوگیری از تکرار آتش‌سوزی در خالد نبی باید مورد توجه میراث قرار گیرد، گفت: توجه میراث به توسعه گردشگری منطقه معطوف شده و از مباحث میراثی مجموعه غفلت شده است و آخرین نمونه بارز این غفلت را می‌توان در نصب فرفره‌های آهنی با ارتفاع حدود ۶ متر مشاهده کرد.

برای گمانه‌زنی و تعیین حریم اعتبار نداریم

موضوع نصب فرفره‌های آهنی در مجموعه تاریخی خالد نبی را از معاون میراث فرهنگی گلستان جویا شدیم و سارا اخوت به خبرنگار مهر اظهار کرد: فرفره‌ها بدون نظارت و هماهنگی با میراث فرهنگی، توسط اداره اوقاف نصب شد که درآخرین جلسه مشترک (میراث، هیئت امنا و اوقاف) مقرر شد این فرفره‌ها جابه‌جا شوند.

مجموعه تاریخی خالد نبی ر شرایطی که هیچ‌گونه زیرساخت نداشت، گردشگر خارجی داشت اما نبود زیرساخت باعث می‌شد همیشه شرمنده مسافران باشیم وی ادامه داد: هرچند فرفره‌‎ها از گورستان تاریخی خالد نبی فاصله داشتند و در حریم منظری گورستان نبودند اما مقرر شد با حضور کارشناسان میراث فرهنگی جانمایی جدیدی برای فرفره‌ها انجام و این فرفره‌ها به مکان دیگری منتقل شوند.

معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گلستان اضافه کرد: هم‌اکنون اداره کل اوقاف در حال اجرای طرح در خالد نبی است و تلاش داریم تعامل بیشتری بین اوقاف، میراث و هیئت امنا شکل بگیرد تا مانع دوباره‌کاری در مجموعه شویم.

اخوت تصریح کرد: هم‌اکنون میراث فرهنگی از محل اعتبارات گردشگری در حال اجرای طرح در مجموعه خالد نبی است اما در حوزه میراث اعتباری نداریم و به محض تخصیص اعتبار برای گمانه‌زنی و تعیین حریم در این مجموعه تاریخی اقدام می‌کنیم.

میراث در خالدنبی برنامه ندارد و سلیقه‌ای عمل می‌کند

در حالی که اخوت اعلام می‌کند نصب فرفره‌های آهنی در خالد نبی بدون هماهنگی با میراث انجام شده اما رئیس اداره اوقاف و امور خیریه کلاله نظر دیگری دارد و در خصوص نصب فرفره‌های آهنی به خبرنگار مهر گفت: قبل از این‌که این فرفره‌ها سفارش داده شده و نصب شود هماهنگی‌های لازم در جلسه ستاد تسهیلات سفر که با حضور هیئت امنا خالد نبی، فرماندار، معاون سیاسی فرماندار، رئیس اداره میراث فرهنگی کلاله انجام شد.

جعفر سرابی با تأکید بر این‌که هدف از اجرای طرح آرامش بهاری، ایجاد محیط لذت‌بخش برای زائران و مسافران است، افزود: فرفره‌ها در محدوده بقعه نصب شده بود و اصلاً در حریم گورستان خالد نبی نبود.

وی ادامه داد: هرچند پایه‌های پرچم در ارتفاع بلندتری از فرفره‌ها نصب شده اما اعتراضی نسبت به آن انجام نشد و ماهم به دلیل تفاهمی که با میراث داریم حاضر شدیم فرفره‌ها را جابه‌جا کنیم.

رئیس اداره اوقاف و امور خیریه کلاله تصریح کرد: نصب فرفره‌ها در حریم بقعه خالدنبی به ثبت جهانی مزار و گورستان آسیب وارد نمی‌کرد و به جرأت می‌توان گفت که آنچه هم‌اکنون خالد نبی را تهدید می‌کند فنس کشی‌های انجام شده، استقرار کانکس، دکل مخابراتی و … است.

وی با تأکید بر اینکه میراث فرهنگی برای خالد نبی طرح، برنامه مدونی ندارد؛ ادامه داد: میراث فرهنگی هم‌اکنون سلیقه‌ای عمل می‌کند؛ هرچند اشتباهی مرتکب نشده بودیم اما فقط برای حفظ آرامش در منطقه با میراث تعامل کردیم و حاضر به جابه‌جایی فرفره‌ها شدیم.

سرابی خاطرنشان کرد: تاکنون اداره اوقاف و امور خیریه در راستای اجرای طرح آرامش بهاری و بهبود فضای بقعه بیش از ۱۵۰ میلیون تومان هزینه کرده است و زیباسازی حریم بقعه، سرویس‌های بهداشتی و … با اعتبارات این سازمان اجرا شده است.

تأمین زیرساخت‌های اولیه برای گردشگران اولویت اصلی

اما یک منبع آگاه که نخواست نامی از وی ذکر شود به خبرنگار مهر اظهار کرد: مجموعه تاریخی خالد نبی سال‌ها بدون نظارت دستگاه‌های اجرایی و میراث فرهنگی و … توسط اهالی بومی منطقه حفظ و تنها در دو سه سال اخیر آن هم به همت مدیرکل میراث، خالد نبی مورد توجه مسئولان استان قرار گرفته و برای آن ردیف اعتباری تعیین شده است.

وی افزود: مجموعه تاریخی خالد نبی در شرایطی که هیچ‌گونه زیرساخت گردشگری نداشت، گردشگر داخلی و خارجی داشت، اما نبود زیرساخت‌های اولیه در مجموعه (سرویس بهداشتی مناسب، آبخوری، جای نشیمن، جاده دسترسی و …) باعث می‌شد همیشه شرمنده مسافران و گردشگران باشیم.

احداث پله دسترسی به گورستان و روشنایی مجموعه با انرژی خورشیدی انجام شده و وجود سیمان، ماسه و سنگ در خالد نبی به همین منظور است وی با تأکید بر این‌که تأمین زیرساخت‌های گردشگری اولویت اصلی است، ادامه داد: با هزینه کرد هیئت امنا و بقعه ساخت ۲۰ چشمه سرویس بهداشتی و وضوخانه در دستور کار قرار گرفت که تا چند روز آینده کار ساخت آن به پایان می‌رسد.

این منبع آگاه اضافه کرد: میراث فرهنگی هم در سال‌های اخیر اقدامات خوبی انجام داده و آسفالت هفت کیلومتر مسیر دسترسی به مجموعه تاریخی، احداث پله در مسیر بقعه عالم بابا تا گورستان تاریخی، روشنایی و … بخشی از اقدامات انجام شده بوده است.

وی تصریح کرد: هم‌اکنون اداره اوقاف در محوطه بقعه مشغول اجرای طرح آرامش بهاری شامل زیباسازی محوطه، تکمیل امکانات برای برپایی غرفه پاسخگویی به سوالات شرعی، بازی کودکان، مسابقات قرآنی، نمایشگاه دستاوردهای انقلاب و عملکرد بقعه و … است که فرفره‌ها هم برای ایجاد زیبایی بصری نصب شد.

وی خاطرنشان کرد: سال‌ها خالد نبی از داشتن زیرساخت‌های اولیه محروم بود اما در یکی دو سال اخیر اقدامات خوبی در حوزه گردشگری در حال انجام است و نگهبان هم در محوطه مستقر شده و امید داریم با نصب دوربین‌های مدار بسته و انجام کاوش‌های باستان‌شناسی شاهد اتفاقات بهتری در حوزه حفاظت و تعیین حریم منطقه باشیم.

بر اساس نظر کارشناسان حرکت کردیم

عده‌ای از کارشناسان معتقدند نصب فرفره‌های آهنی، فنس کشی‌ها، احداث پله سیمانی و دیگر اقدامات در مجموعه تاریخی خالد نبی با ضوابط میراث مغایرت دارد اما مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گلستان به خبرنگار مهر اظهار کرد: بر اساس نظر کارشناسان حرکت کرده‌ایم و برای جلوگیری از تردد گردشگران از ۱۰ مسیر از سمت بقعه تا گورستان یک مسیر را تعریف کردیم و احداث پله در دستور کار قرار گرفت.

ابراهیم کریمی با این توضیح که فرفره‌ها در محوطه گورستان خالد نبی نیست، از تصویب تخصیص پنج میلیارد تومان اعتبار برای خالد نبی در سفر رئیس جمهور به گلستان خبر داد و گفت: تلاش داریم با نظر کارشناسی میراث و مجموعه تخصصی خودمان کار را جلو ببریم.

وی با اشاره به این‌که تاکنون یک میلیارد و ۸۴۵ میلیون تومان برای تأمین زیرساخت‌ها در خالد نبی هزینه شده است، افزود: احداث پله دسترسی به گورستان و روشنایی مجموعه با انرژی خورشیدی از محل اعتبارات سال مالی ۹۶ انجام شده و وجود سیمان، ماسه و سنگ در خالد نبی به همین منظور است.

مدیرکل میراث فرهنگی گلستان با بیان اینکه سال مالی گذشته (۱۳۹۶) ۶۵۰ میلیون تومان در خالد نبی هزینه شد، ادامه داد: ۳۵۰ میلیون تومان برای اجرای پله (طرح بتن همگون با طبیعت) و ۳۰۰ میلیون تومان برای روشنایی هزینه شد.

کریمی اعتبار مصوب استانی خالد نبی در سال ۱۳۹۷ را یک میلیارد و ۱۵۰ میلیون تومان اعلام و تصریح کرد: از این میزان اعتبار تاکنون ۴۶۲ میلیون تومان تخصیص داشته‌ایم و تلاش داریم بتوانیم ۱۰۰ درصد آن را جذب کنیم.

هرچند گردشگری و جذب توریسم در توسعه پایدار منطقه محروم کلاله و شرق استان مؤثر است اما نباید تمام اعتبارات خالد نبی به سمت گردشگری سوق داده شود و گمانه‌زنی و تعیین حریم این مجموعه تاریخی مورد غفلت قرار گیرد.