«گمنام بودن» جراتی برای شایعه سازی در شبکه های اجتماعی

شایعه سازی در فضای مجازی حکایت این روزهای شبکه های اجتماعی است. ادعای های کذب و انتشار اخبار یا انتصاب سخنانی به اشخاصی که گاها حتی روحشان هم از آن خبر ندارد. وضعیت فعلی مشخص می کند که شایعه پراکنی روگار سنتی خود را پشت سر گذاشته و از قالب سنتی جایش را به قالبی مدرن با سرعت انتشار فرا تر داده است تا بتواند قشر عظیم تری را در بر بگیرد و متاسفانه زودباوری کاربران اینترنت، واتس‌آپ، وایبر، تانگو و... باعث گسترش این شایعه‌سازی می‌شود و اگر روزگاری نه چندان دور شایعه‌ها در موقعیت‌های محدود جغرافیایی بودند حالا در عرض کمتر از چند ساعت کل کشور را زیر سیطره خود می‌گیرند.
محصول این بازار مکاره در عصر ارتباطات به قدری مشتری دارد که هر فردی حتماً روزانه با یکی دو مورد از آنها روبه‌رو می‌شود البته شکل شمایل این شایعات نسبت به شرایط اجتماعی و سیاسی ومنطقه ای دائما در حال تغییر است و کم و زیاد می شود و در شرایطی تشدید می شود که حادثه ای مهم رخ داده باشد آن وقت است که موج عظیمی از این شایعات راه می افتد و پای کنجکاوی ذهن ها به ماجرا باز می شود و سلیقه ها در آن ناخواسته در گیر میشوند و تغیرات اساسی را در آن رقم می زنند.
از کاه کوه ساختن و یک کلاغ و چهل کلاغ کردن سنتی است رایج در فضای مجازی که در سالهای اخیر با رشد چشمگیر عصرارتباطات و ایجاد شبکه های اجتماعی و شبکه های پیام رسان تلفن های همراه نظیر، we chat، viber، whatsapp، line، tango و ... خیلی دقیقتر و هوشمندانه تر با سرعتی بالا و گاها سازمان یافته تر دهان به دهان می چرخد تا شاید مسئول و یا شخصی از راه برسد و به این اکاذیب پایان بدهد و ابعاد آن را بررسی نماید.
این روزها شایعه‌سازان در کشور دیگر تنها به اطلاعیه‌ و هشدارهای عمومی وشایعه مرگ افراد معروف بسنده نمی‌کنند و پا را فرارتر از آن می گذارند البته این شایعات نسبت به منطقه جغرافیایی متفاوت است به طور مثال شرایط در فضای مجازی استان سیستان و بلوچستان متفاوت تر می شود وقتی پای اتفاقات و رویداد های امنیتی پایشان در ذهن شایعه سازان قرار می گیرد آنوقت است که آنها نیز با بی‌رحمی تمام انعکاس می‌دهند و به تشویش اذهان عمومی و ایجاد رعب و وحشت در جامعه و استان دست می زنند.
نمونه‌هایی از این شایعات را در خصوص خانم دکتری در سراوان، غائله ایرانشهر و اخیرا شهادت مرزبانان را داشته ایم شایعه ای که با هدفی خاص با نزدیکی به ماه مبارک رمضان منتشر می شود و به استناد لینک موجود در خبر که از خبرگزاری دفاع مقدس است به سرعت گسترش می یابد و منتشر کنندگان پیام که گویا به دنبال کسب مدال افتخار در انتشار اخبار دارند بدون بررسی صحت و سقم ماجرا همگام با شایعه سازان دست به بازنشر آن می زنند بدون آنکه به لینک مراجعه کنند و توجه کنند این حادثه مربوط به دوسال قبل است با وجود این شایعه‌هایی از این جنس تمامی ندارد و می‌تواند لطمه بزرگی را به فضای اجتماعی و سیاسی استان بزند و پالسهای منفی از استان به سطح کشور مخابره کنند.
شاید کسی نداند که شایعه‌سازی جرم محسوب می‌شود و عاملان شایعه در منظر قانون مجرم هستند، برابر ماده‌های 16، 17 و 18 قانون جرایم رایانه‌ای هتک حیثیت و نشر اکاذیب از طریق اینترنت و سایر فضاهای مجازی جرم تلقی می‌شود و باید گفت که نشر اکاذیب مصداق بارز شایعه‌سازی است.
در واقع می توان گفت: شایعه، پرداختن به موضوعی است که واقعیت ندارد بنابراین هر کس به دروغ سخنی یا ماجرایی را انتشار دهد براساس قانون مجازات تحت تعقیب کیفری قرار می‌گیرد.طبق ماده 698 قانون مجازات اسلامی و ماده 18 قانون جرایم رایانه‌ای مصوب سال 1388 هر کس به قصد ضرر رساندن به غیر یا تشویش اذهان عمومی یا مقامات رسمی به وسیله سامانه رایانه‌ای یا مخابراتی دروغ و اکاذیبی را نشر کند یا در دسترس دیگران قرار دهد یا با همان مقاصد کاری را برخلاف حقیقت به عنوان نقل قول به شخص حقیقی و حقوقی به طور صریح یا تلویحی به فردی نسبت دهد که فرد دچار ضرر چه مادی و چه معنوی شود افزون بر اعاده حیثیت به حبس از 91 روز تا دو سال یا جزای نقدی 5 میلیون ریال تا 40 میلیون ریال یا به هر دو مجازات محکوم می‌شود و فرد تحت تعقیب کیفری قرار می‌گیرد.بنابراین شهروندان باید نسبت به درج مطالب در مورد خود یا اطرافیان حساس باشند و با سهل‌انگاری و بی‌توجهی از کنار آن نگذرند و توجه داشته باشند اعتماد بیجا به هر سایت و موضوعی به گسترش شایعه در جامعه می‌انجامد.
کاربران فضای مجازی باید هوشمندانه عمل کنند تا مجرمان به اهدافشان نرسند.افراد با مشاهده اخبار تأیید نشده و غیرمعتبر در سایت‌های خبری کمیت را فدای کیفیت نکنند و با دیدن هر مطلبی تا وقتی مطمئن نشده‌اند این اخبار واقعیت دارد آن را منتشر نکنند. هوشمندانه عمل کردن شهروندان و کاربران فضای مجازی دست مجرم را می‌بندد.متأسفانه یکی از علل اصلی شایعه‌پراکنی در شبکه‌های مجازی گمنام بودن مجرمان است. رعایت اخلاق سایبری در پیشگیری از شایعه‌سازی بسیار مهم است چرا که درج یک خبر دروغ مشکلات بسیاری را برای شخص یا منطقه ای که مورد شایعه قرار گرفته درست می‌کند که ممکن است آسیب‌های آن جبران‌ناپذیر باشد.