گذری برمحرومیت‌های حاشیه نشینان گرگان/کوی محتشم بوی زندگی نمی‌دهد

به گزارش گلستان 24، اینجایی که ایستاده‌ام زمین و آسمان سخت سوزنده، خانه­ ها به‌اندازه قوطی­ های کبریت، کوچه­ ها رنگ زندگی ندارد و عبور و مرور هم مانند صخره‌نوردی است.

هر وقت خواستی که بدانی فقر، بیکاری و رنج چه رنگی است حتماً به این محله سری بزن. محله­ ای که اکثر مردم آن کارگر فصلی یا بیکار هستند و به‌سختی معاش می­ کنند، به‌طوری‌که از ۲۶۴ خانوار، ۱۰۰ خانوار تحت پوشش بهزیستی و کمیته امداد هستند.

هنوز از چشم اهالی غریبه‌ام و از پشت پنجره‌ها من را نگاه می‌کنند. البته شاید آفتاب داغ تابستان هم دلیل خوبی باشد تا ترجیح بدهی کنجکاوانه از پشت پنجره به غریبه‌ها نگاه کنی. اینجایی که ایستاده‌ام کوی «محتشم» است.

به گفته خود اهالی، اینجا اعتیاد حرف اول را می‌زند تا جایی که حتی کودکان ۱۰ یا ۱۲ ساله هم برای خود در این زمینه مدعی هستند.

درد و دل‌های یکی از اهالی کمی از سنگینی نگاه‌های پشت شیشه کم می‌کند. شهریاری معتمد محل است که البته پیگیری‌های بسیاری هم برای حل مشکلات منطقه داشته است

از توجه نکردن مسئولان گله دارد و از این‌که می‌آیند، سر می‌زنند، عکس می‌گیرند، خبر منتشر می‌کنند و وعده می‌دهند، اما در آخر عمل نمی‌کنند، بسیار ناراحت است.

اول فکر می‌کرد ما هم دنبال عکس گرفتن و وعده دادن هستیم ولی وقتی توضیح دادیم که می‌خواهیم ببینیم و منعکس کنیم اعتماد کرد، بااین‌حال حاضر نشد در تصاویر ما دیده شود. از اعتیاد، بیکاری و فقر، فحشا و نبود امکانات گله دارد. حق هم داشت، در این محله هم حتی یک سوپرمارکت درست‌وحسابی نبود تا وسط گرمای تابستان یک بطری آب‌معدنی خریداری کنیم چه برسد به امکانات زیرساختی و رفاهی.

فقر فرهنگی و مالی رتبه اول محله های آسیب پذیر

به تازگی بهزیستی فضایی را راه‌اندازی کرده که برنامه‌هایی هم اجرا می کند، ولی مشکلات آن‌طور نیست که باکلاس آموزشی و سخنرانی حل شود، اما شاید بتوان برای آینده امیدوار بود.

اینجا فقر مالی و فرهنگی حرف اول را می‌زند. ساختمان‌ها بدون نظارت ساخته‌شده‌اند و کسی بر روی انتقال تأسیسات به آنجا نظارتی نداشته است. از وضعیت پسماند فاضلاب‌ها هم که توضیح ندهیم بهتر است.  خانه ها پلکانی است و کنار هر خانه ای هم یک ساختمان خرابه است که محلی برای تجمع معتادان و خلاف های دیگری است که اهالی از گفتن آن ها شرمشان می شود.

هر کوچه برای خودش یک معضل حاد دارد. یکی مرکز فروش مواد مخدر است و دیگری برای فحشا. از جلوی یکی از کوچه‌ها که رد شدیم معتمد محل گفت نه عکس بگیرید و نه وارد شوید، وارد اینجا شوید «بلک لیست» می‌شوید.

این‌همه مشکل و معضل، خریدوفروش مواد مخدر درملأعام، فقر شدیدی که دیگر زیرپوستی نیست و علنی شده و کلی مشکل و معضل دیگر که حتی نمی‌توان نام برد. داخل خانه‌ها خرابه است، ولی دیش ماهواره روی اکثر پشت‌بام‌ها هست. انگار اهالی اینجا سرگرمی دیگری جز دیدن سریال‌های ترکی ندارند.

بااین‌همه مشکلات جای دستگاه‌های فرهنگی، خدماتی و انتظامی کجاست؟ اگر اقدامی شده است، پس این مشکلات نتیجه کدام اقدام انجام‌نشده است؟ چه کسی قرار است جلوی انحرافات اخلاقی و فرهنگی را بااین‌همه معضلات بگیرد؟

اصغر رنجی، معاون امور اجتماعی بهزیستی استان گلستان، مؤلفه‌های توانمندسازی تحصیلات، بهداشت، مسکن، درمان، آمادگی شغلی و آموزش مهارت­ های زندگی را برای بهزیستی بسیار مهم می­‌داند و نگاه مددکاری را توانمندسازی فرد برای آینده می ­داند.

اما آنچه در این محله دیدیم فقط مسکوت ماندن، این مؤلفه های مهم است.

رنجی می‌گوید که زنان سرپرست خانواری که هم خودشان و هم کودکانشان امکان تحصیل داشته باشند هزینه ­ها آن­ها را بهزیستی تقبل می­ کند اما زنان محله محتشم از این سهم بی‌بهره‌اند.

گویا باید اطلاع‌رسانی در این زمینه نیز در محله محتشم و محلات مشابه صورت بگیرد و ما همتی برای شناسایی این‌گونه افراد داشته باشیم که شاید استعدادی دریکی از این بیغوله ­ها چرخ ­های این کهنه دیار را به حرکتی مثبت درآورد.

وجود خانه­ هایی که امکان زندگی ساده و بدون آلایش هم در آن‌ها فراهم نیست. مانند خانه «منیره» ۲۱ ساله که پدرش را در پنج سالگی ازدست‌داده و مادرش هم در کمپ اعتیاد است و با برادر کوچک ۶ ساله‌اش زندگی می­ کند نه شغلی دارد و نه درآمدی. چه کسانی تامین کننده خرجی و غذای زندگی این دو است؟

ارگان­ های خدمت رسان وظیفه خود را به‌درستی انجام نداده ­اند

منیره گواه بر این مسئله است که ارگان­ های خدمت رسان وظیفه خود را به‌درستی انجام نداده ­اند و بازهم خیرین در این کار از مسئولین پیشی گرفته­ اند.

از ۲۶۴ خانوار، ۱۰۰ نفر معتاد پرخطر با اعتیاد به آمفتامین­‌ها و شیشه در این محله ساکن هستند و این محله در توزیع مواد مخدر دستی بر آتش دارد تا جایی که کودکانی مانند «محمد» نیز به توزیع روی آورده ­اند.

یعنی موادفروشان و معتادین در تربیت از نهاد­هایی که وظیفه آموزش را بر عهده‌دارند جلوتر هستند.

برای بررسی بیشتر فعالیت‌های بهزیستی در حوزه آسیب‌های اجتماعی محلات، گفتگویی هم با آزیتا اسماعیلی کارشناس مسئول پیشگیری از آسیب­های اجتماعی بهزیستی استان گلستان داشتیم.

اسماعیلی پیشگیری از طریق برگزاری کارگاه‌هایی مانند مهارت‌های زندگی پیش از ازدواج، فرزند پروری با اولویت محیط­ های آموزشی را اقدام بهزیستی برای آسیب دیدگان دانست. وی مهم‌ترین محله‌های آسیب‌پذیر استان را «قزاق محله نومل» و «قلعه محمود» در گرگان و «اسلام‌آباد» گنبد، کوی محتشم و کوی عرفان عنوان می‌کند که اکثر آن‌ها مهاجرنشین هستند و از قومیت­ های مختلف در آنجا زندگی می­‌کنند.

وی مشکلات این محلات را نبود زیرساخت‌های خدماتی مانند آب و بهداشت و بی‌کاری عنوان می‌کند، اما درعین‌حال می‌گوید که اکثر آن‌ها درآمد دارند ولی از طریق فروش و حمل مواد مخدر یا فحشا درآمد کسب می‌کنند.

آزیتا اسماعیلی یکی از کار­های بسیار مهم حوزه پیشگیری از آسیب­های اجتماعی را در این محلات، ارجاع مناسب می­ داند که جدا از بحث پیشگیری است. به‌عنوان‌مثال اگر این محله­ ها نیاز به مهدکودک داشته باشند با معاونت امور اجتماعی در این زمینه هماهنگ می­ شود.

این کارشناس مسئول بابیان اینکه درمجموع آسیب­ های استان بالاست ادامه می‌دهد: استان گلستان مهاجرپذیر است و اکثر مهاجرین کارگر هستند به همین دلیل مشکل اقتصادی دارند لذا به سمت حاشیه شهر برای زندگی هدایت می‌شوند که زمینه بسیاری را از مسائل را ایجاد می­ کند

مهم‌ترین مشکل ما در بحث پیشگیری از آسیب­ های اجتماعی موازی کاری است که باید برداشته شود تا متولی هر کار مشخص شود

وی بابیان این‌که در رابطه با شناسایی محلات آلوده، معاونت اجتماعی نیروی انتظامی، حوزه اجتماعی استاندار دست‌به‌دست هم می ­دهند، اظهار می‌کند: مهم‌ترین مشکل ما در بحث پیشگیری از آسیب­ های اجتماعی موازی کاری است که باید برداشته شود تا متولی هر کار مشخص شود.

علی‌رغم توضیحات بهزیستی، مشاهدات عینی چیز دیگری نشان می‌دهد. اما آنچه باید به آن اذعان کرد، لزوم مشارکت دستگاه‌های مختلف در حوزه آسیب‌های اجتماعی است. یکی از مشکلات این بخش تعدد دستگاه‌ها و نبود تعامل بین آن‌ها است تا جایی که حتی برخی موازی کاری‌ها باعث افزایش مشکلات شده است. از یک‌سو نیروی انتظامی برای مبارزه به تخلفات اقدام می‌کند و از سوی دیگر دستگاه قضا با آزادسازی آن‌ها که البته مطابق با قانون است، باعث بازگشت دوباره به محل می‌شود.

برای اطلاع بیشتر از اقدامات نیروی انتظامی در این حوزه، سراغ معاونت اجتماعی نیروی انتظامی گلستان رفتیم.

علی بهرامی، در سطح کلان استان، مشکل حجاب و عفاف را بسیار جدی می‌داند، بااین‌حال معتقد است اعتیاد معضلی است که در مناطق حاشیه‌ای شهر و سکونتگاه‌های غیرمجاز حادتر است.

وی در کنار همه اقداماتی که دستگاه‌های انتظامی و قضایی انجام می‌دهند، نقش خانواده را بسیار مهم‌تر می‌داند زیرا، اکنون گرایش به مواد تغییر مسیر داده و از سنتی به صنعتی تبدیل‌شده به همین دلیل دسترس تر شده و استعمال آن‌هم راحت‌تر است.

وی کاهش گفتمان در خانواده به دلیل مشکلات اقتصادی را زمینه ایجاد معضلات اجتماعی می‌داند و توضیح می‌دهد: پدر و مادرهای این دوره معمولاً هر دو سرکار هستند و در ساعات حضور در منزل هم اکثر فرزندان یا خانواده‌ها درگیر فضای مجازی و تلویزیون شده‌اند به همین دلیل کمتر ارتباط بین خانواده شکل می‌گیرد و گرایش‌ها بیشتر به سمت بیرون می‌شود و این خود زمینه گسترش معضلات است.

متهمان مرتبط با مواد مخدر زود آزاد می شوند

بهرامی که معتقد است جامعه بیش از همه‌چیز به فرهنگ‌سازی نیاز دارد، این کار را وظیفه دستگاه‌های فرهنگ‌ساز می‌داند و ادامه می‌دهد: رسانه‌ها باید در این رابطه بیشتر فعال شوند و حتی روزها و ستون‌های خاصی را به‌طور ویژه به آگاه‌سازی جامعه اختصاص دهند.

او اشاره ای هم به محله های آسیب پذیر دارد و ضمن گلایه از دستگاه قضایی، می‌گوید: برخوردها در سیستم قضایی سخت شده است و معتاد به‌راحتی آزاد می‌شود. بر اساس آمارها ۸۰ درصد از سارقان بازداشت‌شده شغلی نداشته‌اند و ۶۰ درصد آن‌ها هم معتاد بوده‌اند.

معاون اجتماعی ناجا گلستان فقر را بستر جرائم بخصوص سرقت می‌داند و اضافه می‌کند: در حوزه آسیب‌های اجتماعی باید هم‌افزایی وجود داشته باشد و دستگاه‌های دولتی همه یکی شوند. اما متأسفانه این‌گونه نیست و هرکدام سمت خودشان می‌روند.

در حوزه آسیب‌های اجتماعی باید هم‌افزایی وجود داشته باشد و دستگاه‌های دولتی همه یکی شوند. اما متأسفانه این‌گونه نیست و هرکدام سمت خودشان می‌روند

وی مشارکت مردمی و انجمن‌های مردم‌نهاد را راهکار تأثیرگذاری در حوزه آسیب‌های اجتماعی می‌داند و توضیح می‌دهد: مردم باید در برقراری امنیت دخیل شوند. اگر مردم اعتماد کنند و همراه شوند پلیس موفق خواهد بود و آن زمان امنیت واقعی خواهیم داشت.

مسئله‌ای که از سوی معاون اجتماعی ناجا درباره آزادی زودهنگام معتادان مطرح شد، ما را بر آن داشت تا به سراغ رئیس دادگستری گلستان برویم و ضمن بررسی این مسئله درباره فعالیت‌های این دستگاه در حوزه آسیب‌های اجتماعی بخصوص محلات آسیب‌پذیر، اطلاعات کسب کنیم.

رییس‌کل دادگستری استان گلستان که معتقد است در حوزه آسیب‌های اجتماعی وظیفه‌ای ازنظر قانونی برای فرهنگ‌سازی ندارد، تأکید می‌کند که دادگستری در مرحله آخر یعنی پس از انجام جرم ورود پیدا خواهد کرد.

۹۰ درصد دستگیری های مواد مخدر خرده فروش اند

هادی هاشمیان یکی از مشکلات حوزه قضایی در برخورد با جرائم سکونتگاه‌های غیرمجاز را ارائه مستندات ضعیفی می­ داند که بر طبق آن قاضی نمی­ تواند فردی را محکوم کند.

بر اساس آماری که رئیس‌کل دادگستری گلستان اعلام می‌کند، حدود ۹۰ درصد دستگیری­ های مواد مخدر فروشندگان خرد و گِرَمی هستند که مجازات آن­ها کم است و فرد بعد از اجرای حکم آزاد می ­شود.

او تأکید می‌کند که باید با فردی که مواد را گرمی می­ فروشد اطلاعاتی و پلیسی برخورد شود.

هاشمی یکی از ایرادات حوزه مواد مخدر استان را این موضوع می‌داند که مصادره یا توقیف اموال از فروشندگان و توزیع‌کنندگان مواد مخدر نداریم، چراکه این دست اقدامات نیازمند کار­های اطلاعاتی سنگین است.

از رئیس‌کل دادگستری گلستان پرسیدیم که چرا با منازلی که به‌طور مشخص توزیع‌کننده مواد در محلی خاص هستند برخورد سختگیرانه نمی شود و او جواب داد: درباره برخورد با منازل نیزحریم خانه را نمی­ توان به این راحتی شکست؛ به همین دلیل سختگیری می ­شود و باید برای انجام این کار گزارش های موثق ارایه شود. متاسفانه گزارش های بسیاری اعلام شده که بعد از حضور یا صحت نداشته یا مواد از نوع صنعتی بوده و به سرعت معدوم کرده اند، لذا مدرکی برای محکومیت نداشته ایم.

وی از تکلیفی که به عهده دستگاه­ ها درباره معضلات اجتماعی قرارداده شده است می­ گوید و توضیح می دهد: تمام دستگاه­های خدمت رسان را بسیج کردیم و با برگزاری جلساتی، ۱۴ نقطه را اولویت بندی کردیم که ۱۰ نقطه در دستور کار قرار گرفت و اکنون در سه نقطه اقدامات انجام شده است.

مشکلات اجتماعی با زندان و شلاق حل نمی شود

هاشمیان همچنین آماری نگران کننده از زندانیانی که به دفعات وارد زندان شده اند خبرداد و اظهار کرد: ۶۰ درصد زندانی­ ها تکراری هستند و بار دوم و بیشتر است که به زندان می­آیند. این نشان می­ دهد زندان آن­ ها را متنبه نکرده است، به این خاطر در راستای کاهش ورودی زندان­ها رای ­ها تعلیقی صادر می­ شود.

بنا به اظهارات رییس کل دادگستری استان گلستان اگر دستگاه ­های متولی به تکلیف خودعمل کنند آسیب ­ها کاهش می­ یابد، پیشگیری از وقوع جرم نیز باید فعال شود و تاکید همه دادستان­ ها و قضات هم این مهم است.

وی فقر و بیکاری را ریشه همه مشکلات می ­داند که با زندان و شلاق حل نمی­ شود بلکه باید ریشه­ ای به آن پرداخته شود.

بررسی آسیب­ ها و معضلات اجتماعی با اشاره به نمونه­ یکی از محلات حاشیه شهر گرگان و صحبت با مسئولین این امر نشان می­ دهد که یکی از مشکلات ما در حل معضلات و آسیب ­های اجتماعی بحث موازی کاری است که باعث می ­شود دستگاه­ ها کوتاهی در امر رسیدگی به آن را از جانب دیگران بدانند.

اگر متولی هر بخش از معضلات اجتماعی به طور جداگانه برعهده یک دستگاه معین باشد در این صورت می ­توان آن­ها را مورد بازخواست قرار داد که چرا با وجود بودجه­ ها و برنامه ­هایی که در اختیارشان بوده کار خود را به درستی انجام نداده­ اند.

در عین حال آن چه بیش از پیش خودنمایی می کند، سیاست های نادرست فرهنگی است  که در گذشته وجود داشته و همچنین جدی نگرفتن آسیب ها است.

با این حال انتظار می رود ضمن بررسی به روز مشکلات بخصوص در محلات آسیب پذیر که زمینه گسترش سایر معضلات در سطح عموم جامعه هستند، راهکاری عملی و اراده ای قوی برای حل مشکلات در نظر گرفته شود

منبع: مهر