تجلی بندگی ترکمن‌ها در ضیافت الهی/ پویایی سنت "آی گورمک" تا "یارمضان"

به گزارش گلستان ۲۴؛ همه ساله مردم گلستان با آداب و رسوم خاص به استقبال این ماه رفته و آن را گرامی می‌دارند. در این ماه، سفره‌های اطعام برپا شده و مردم برای اموات خود خیرات می‌کنند.

استان گلستان، رنگین کمان اقوام بوده و هر قومیت هم برای نشان دادن تقرب و بندگی در ماه ضیافت الهی، آداب و سنن خاصی دارند که در این مجال به معرفی برخی از آداب قوم ترکمن می‌پردازیم.

نظافت مساجد و منازل

ترکمن‌های گلستان یک هفته قبل از حلول ماه رمضان، مقدمات ورود به این ماه پر فیض را فراهم می‌کنند. نظافت خانه و مساجد و تهیه خواربار و ملزومات مورد نیاز این ماه از جمله این اقدامات است.

یکی دیگر از سنت‌های ترکمن‌ها پیش از آغاز این ماه، مراسم آشتی کنان است. به این ترتیب که ریش سفیدان هر محله که به آن‌ها «یاش اولی» می‌گویند، کسانی که در محله با هم کدورتی دارند را آشتی می‌دهند.

آی گورمک

رؤیت هلال ماه (آی گورمک) در بین ترکمن‌ها با شور و هیجان خاصی انجام می‌شود، زیرا ترکمن‌ها اعتقاد دارند هر کس زودتر هلال ماه را ببیند ثواب بیشتری می‌برد.

آن‌ها تلاش می‌کنند برای دیدن هلال ماه به بلندی‌ها مانند تپه‌ها و پشت بام‌ها رفته تا خبر فرا رسیدن ماه رمضان را به دیگران بدهند.

در گذشته‌های دور این رؤیت هلال ماه از طریق کوبیدن بر طبل و جار زدن در خیابان‌ها به مردم ابلاغ می‌شد که این سنت همچنان در مناطق مرزی فاقد امکانات وجود دارد.

برپایی نماز تراویح و ختم قرآن

در طول ماه رمضان، مساجد ترکمن‌ها پر ازدحام است و حال و هوایی دیگر دارد؛ در این شب‌ها نماز «تراویح» خوانده می‌شود.

نماز تراویح هر شب در ۲۰ رکعت به همراه نماز عشا خوانده می‌شود و تا پایان ماه رمضان در مساجد تمام شهر‌ها و روستا‌ها برگزار می‌شود.

در این شب‌ها قاریان، تلاوت قرآن را از اولین جزء شروع می‌کنند و در شب‌های بعد، تا پایان ۳۰ جزء آن را ادامه می‌دهند، به این ترتیب ختم قرآن در آن مسجد انجام می‌شود.

در پایان آخرین شب، از حاضران در مراسم، پول جمع‌آوری شده و آن را بین حافظان قرآن و همچنین امام جماعت مسجد و مؤذن تقسیم می‌کنند.

یارمضان

یکی دیگر از مراسم ماه رمضان در میان ترکمن‌ها، مراسم «یارمضان» است که در شب چهاردهم ماه رمضان برگزار می‌شود.

در این آئین بعد از انجام نماز تراویح، تعدادی از نمازگزاران به طور دسته جمعی به طرف منازل ساکنان محل به راه می‌افتند و یکی از آنان شعری می‌خواند و بقیه به طور دسته جمعی در آخر هر بیت الله می‌گویند.

این افراد در برابر هر خانه که می‌رسند صدای خود را بلند کرده و اهالی خانه با شنیدن این صدا‌ها بیرون آمده و هدایای خود را که اغلب مواد غذایی مثل آرد، برنج، نان، کشمش، قند، گندم و یا پول است تقدیم می‌کنند.

ترکمن‌ها بر این عقیده هستند که این مراسم باعث افزایش برکت در منزل و اعطای سلامتی اعضای خانواده می‌شود.

قدر گیجه سی

در بین ترکمن‌ها از قدیم الایام مراسم شب قدر در شب بیست و هفتم ماه مبارک رمضان برگزار می‌شود.

در این شب هر خانواده سفره مخصوصی پهن کرده و بر آن آجیل، میوه، شیرینی، شیرینی خانگی به نام «بیشمه» و آرد برنج به نام «قاوورداق» و سمبوسه‌ای گوشتی به نام «بؤرک» می‌گذارند.

در این شب مردم، به دعا و نیایش می‌پردازند و نماز شب قدر را برپا می‌کنند.

الوداع والفراق یا شهر رمضان

در شب‌های آخر ماه رمضان در مساجد ترکمن‌ها آوای حزن انگیز «الوداع و الفراق یا شهر رمضان» طنین می‌اندازد و روزه داران، محزون از ایام رو به پایان ماه مهمانی خدا، دست به دعا و نیایش برای قبولی طاعات و عبادات برمی دارند.

رؤیت هلال ماه شوال و عید فطر

در روز‌های پایانی ماه رمضان هم مانند روز‌های آغازین، مردم تلاش می‌کنند زودتر از دیگران هلال ماه شوال را رؤیت کنند.

ترکمن‌ها در چند روز آخر ماه رمضان با انجام خانه تکانی و خرید لباس نو به استقبال عید فطر می‌روند. خرید لباس نو و تهیه انواع شیرینی‌های خانگی و انجام خرید برای سفره عید از جمله کار‌هایی است که هر خانواده ترکمن انجام می‌دهند.

همچنین پخت نوعی نان روغنی سنتی به نام قوقون، بین ترکمن‌ها مرسوم است که معمولاً در روز‌های پایانی ماه رمضان در خانه‌های ترکمن پخت می‌شود و آن را بین همسایه‌ها تقسیم می‌کنند.

صبح روز عید فطر، مؤمنان به طور یکپارچه در نماز عید فطر شرکت می‌کنند و بدین ترتیب اتحاد و یکپارچگی خود را به نمایش می‌گذارند.

باش پیطره

پرداخت فطریه از دیگر مراسم مذهبی است که معمولاً در چند روز آخر ماه رمضان و تا قبل از نماز عید انجام می‌شود. بنا به اعتقاد علمای ترکمن، پرداخت فطریه با آغاز ماه مبارک رمضان جایز است و وقت واجب برای پرداخت آن، تا قبل از ادای نماز عید فطر است.

علمای ترکمن برای هر عضوی از خانواده مبلغی را تعیین می‌کنند و خانواده‌ها آن مبلغ را به مساکین و افراد نیازمند می‌رسانند.

منبع: مهر