یزدی ها؛ پدیده موسیقی عزاداری دهه 90

به گزارش گلستان24، عزاداری محرم در دهه 90 یک پدیده خاص دارد. «یزدی ها» شیوه ای از عزاداری را باب کرده اند که در شبکه های تلگرامی باعث شگفتی کاربران شده است. این روزها به احتمال فراوان ویدئوی نوحه «الله الله» از دو مرثیه خوان یزدی را دیده اید. گرچه این ویدئو مربوط به محرم 1393 است، اما آنها به واسطه شبکه های اجتماعی در دو سال اخیر معروف شده اند. حالا دیگر در کنار مداحی های مرسوم، «یزدی ها» هم به سلبریتی های پرطرفدار عزاداری محرم ها تبدیل شده اند.

رقابت یزدی ها با مداحان معروف کشور

سنتی ترها هنوز دل به حاج مهدی سماواتی، حاج حسن خلج و حاج منصور ارضی می دهند و عزاداری برای شهید شریف کربلا را با نوای این نام ها زمزمه می کنند. کسی جلوتر که می رویم نام حاج سعید حدادیان و در مداحی های ریتمیک تر، حاج محمود کریمی در ذهن ها می آید. اما نسل جدیدتر عزاداری های خود را با نوای حاج عبدالرضا هلالی و جواد مقدم انجام می دهند. صدای این مداحان را در خودروها و تکایا و ایستگاه های صلواتی سطح شهر در همه جای ایران می شنویم. اما نوحه یزدی چیز دیگری است.

سبک موسیقایی عزاداری یزدی ها

یزدی ها در عزاداری هایشان به چهار مولفه بسیار اهمیت می دهند؛ «صدای خواننده»، «ملودی»، «شعر» و «هماهنگی سینه زنان». گفتم که هیئات یزدی بر سر جذب خوانندگان خوش صداتر با هم رقابت می کنند. هیئات معروف اجازه نمی دهند ملودی مرثیه خوانان از یک نُرم خاص پایین تر بیاید و هیات امنای هیات، کار خوانندگان و آهنگسازان را به دقت زیر نظر دارند.

در یزد شعرای قدری حضور دارند که شعر مرثیه هیئات پرجمعیت تر و قدیمی تر را می سرایند؛ دکتر مهدی قدکی، کرامت یزدانی، محمدعلی کریمی (مجنون) و شاعر بسیار خوب، شهاب الدین موسوی، شاعر آیینی که بیشتر با هیات بعثت و بامداد فلاحتی در هیات شیخداد کار می کند. علاوه بر این، هیئات یزدی برای اینکه سینه زنی کاملا مرتب باشد، از یکی، دو هفته پیش از آغاز ماه محرم، اهالی محل را بعد از نماز مغرب در محل هیات جمع می کنند و با دادن شعر و خواندن مرثیه خوان، آنها را مانند گروه کر، کاملا آماده اجرا در روزهای عزای محروم و به طور خاص، تاسوعا و عاشورا می کنند. بعضی از هیئات حتی اجازه فالش خواندن و یا سینه زدن نامنظم هم به سینه زنان خود نمی دهند.

مرثیه خوانی یزد

هیات های یزد از حدود شش ماه پیش از فرارسیدن محرم، مرثیه خوان هیات خود را انتخاب می کنند. بر سر بعضی نوحه خوانان رقابت ایجاد می شود که کدام هیات، زودتر به آن مرثیه خوان پیشنهاد دهد. البته بعضی از هیئات، نوحه خوانان همیشگی خود را دارند. به عنوان مثال محمدعلی ابراهیمی در هیات چهارمنار، بامداد فلاحتی در هیات شیخداد، مصطفی راغب در هیات علقمه امامش هر، سعید میرزایی در هیات باغ گندم و محمدعلی وطنخواه در هیات پنبه کاران می خوانند. گرچه آنها دستمزد دریافت می کنند، اما اصلا این مبلغ قابل مقایسه با دریافتی مداحان مشهور کشور نیست.

مرثیه خوانان معروف یزد

در میان چهره های معروف مداحی در یزد، می توان به بامداد فلاحتی اشاره کرد. او که خواننده موسیقی سنتی است، تاکنون پنج آلبوم منتشر کرده و اجراهای مختلفی با چهره های مشهوری مانند زنده یاد جلال ذوالفنون داشته است. او که متولد یزد و ساکن تهران است، ایام محرم هر سال به یزد می رود. او سال هاست در ادامه راه پدرش، در هیات شیخداد این شهر می خواند که از پرجمعیت ترین هیئات یزد به شمار می آید.

او یک بار در سال 1391 نوحه ای با مطلع «ای کوفیان بی وفا» در یزد خواند که همگان را به تعجب واداشت. او علاوه بر استفاده از شعر متفاوت شهاب الدین موسوی، ملودی و تنظیم خاص و ریتمیکی را به کار برد. او در این کار، از دستگاه های مختلف موسیقی مانند نوا، اصفهان، همایون و... استفاده کرده و مدلاسیون های زیبایی دارد. او حتی در سال 92 بر روی شعری از محمدعلی بهمنی، غزل سرا و ترانه سرای مشهور، مرثیه ای ساخت و به همراه برادرش اجرا کرد.

از دیگر چهره های معروف یزد، می توان به مصطفی محسن زاده اشاره کرد. او از سال 91، مرثیه خوان هیات کوچه بیوک شده است. در گفت و گوی مفصلی که با او داشته ام، بارها و بارها بر انتخاب درست شعر و هماهنگی آن با ملودی در مرثیه خوانی تاکید می کرد. او در اشعارش از مضامین اخلاقی به شدت استفاده می کند. او که با شاعر معروف یزدی، محمدعلی کریمی همکاری می کند در سال 93، کاری با نام «الله الله» به آهنگ سازی سروش رحمانی و شعر محمدعلی کریمی خواند که این ویدئو هم اکنون در شبکه های اجتماعی دست به دست می شود.

سروش رحمانی در این ویدئو، محسن زاده را همراهی می کند. به طور کلی سروش رحمانی در ایام عادی سال به کار آهنگسازی و محسن زاده به کار خوانندگی مشغول است. محسن زاده اجراهای زیادی در سراسر کشور و حتی قونیه ترکیه داشته است.

مصطفی راغب چهره جوانی است. او هم سه سال است که مرثیه خوانی هیات علقمه امامش هر را به عهده دارد. او هم خواننده سنتی و از خوانندگان جوان ارکستر موسیقی «موج نو» است که علی قمصری هدایت و مدیریت آن را بر عهده دارد. راغب در طول این سال ها ملودی های پیچیده ای برای هیات علقمه ساخته که با اشعار غنی و خاص آن، کار سینه زنی و پاسخ دادن به مداح را برای جمعیت بسیار دشوار می کند. اما علقمه ای ها همان طور که در ویدئوهایشان دیده می شود به خوبی از پس آن برآمده اند.

حیف است درباره یزد قلم فرسایی شود اما نام «بزرگ مرثیه خوان یزد» یعنی زنده یاد حاج حسین سعادتمند برده نشود. پایه گذار سبک فعلی سینه زنی و مرثیه خوانی در یزد، حاج حسین سعادتمند است. او که قبل از انقلاب خواننده سنتی بوده و حتی آلبومی هم در دهه 60 همراه با گروه کامکارها دارد، بعد از انقلاب کم کم از خوانندگی فاصله می گیرد و برای هیات بزرگ فهادان می خواند. فرزند او آهنگساز بسیاری از مرثیه های پدرش بوده.

فرید سعادتمند، مدیر مرکز موسیقی صدا و سیمای یزد بوده و هم اکنون به کار آهنگسازی تیتراژ های معروف تلویزیون مشغول است. تیتراژ معروف سریال «پروانه» به خوانندگی مانی رهنما، «معمای تاریکی» با صدای محمد اصفهانی و «حانیه» به خوانندگی سالار عقیلی از کارهای زیبای فرید سعادتمند است.

بهترین نمونه های مرثیه های یزد

اگر می خواهید بهترین نمونه های عزاداری یزد را بشنوید از شنیدن «ای کوفیان بی وفا» با صدای بامداد فلاحتی در هیات شیخداد (1391) (دستگاه همایون)، «دور، دور دین فروشان است» از هیات بعثت (1391) (آواز راک در دستگاه ماهور)، «الله الله» با صدای مشترک مصطفی محسن زاده و سروش رحمانی در هیات کوچه بیوک (1393) (دستگاه نوا)، «بانگ ادرک اخا» (دستگاه سه گاه) و «نهاد پا در فرات» (دستگاه سه گاه) با صدای مرحوم حسین سعادتمند در هیات فهادان و «آی آدما گوش کنید» با صدای محمدعلی ابراهیمی در هیات چهارمنار (1389) (دستگاه همایون) غافل نشوید.

منبع : فرهنگ