ضرورت توسعه طرح‌های آبخیزداری در آبریز منتهی به خلیج گرگان

به گزارش گلستان ۲۴؛ به نقل از ایرنا، کارشناسان آبخیزداری در گلستان معتقدند: حمایت بیشتر از اجرای طرح های آبخیزداری در حوزه های آبخیز غرب استان منتهی به خلیج گرگان و تالاب میانکاله، مسایل و مشکلات این منطقه از جمله فرسایش خاک و رسوب‌گذاری و آلودگی زیست محیطی را تا حد زیادی حل کرده و در صورت اجرای طرح های مبتنی بر نظرات کارشناسانه در راستای حفظ و پایداری اراضی منطقه، تنوع تفرجگاهی برای جمعیت ساکن استان و رونق گردشگری را ایجاد خواهد کرد.

آبخیزهای خلیج گرگان سه هزار کیلومتر مربع مساحت دارد که از این مقدار ۲ حوزه آبخیز قره سو با مساحتی افزون بر هزار و ۷۳۰ کیلومتر مربع و غرب قره سو با مساحتی افزون بر ۴۳۰ کیلومترمربع اصلی ترین تامین کننده آب شیرین و واردکننده رسوبات و آلودگی های زیست محیطی استان گلستان هستند.

کاربری عمده اراضی آبخیزهای قره سو شامل زراعت با بیش از ۱۴۵ هزار هکتار، مرتع حدود ۴۵ هزار هکتار و عرصه جنگلی با ۴۳ هزار هکتار است و بهره برداری از منابع آب آن از جمله رودخانه ها، چاه‌ها و قنوات حدود ۱۴۶ میلیون متر مکعب بوده و جمعیت ساکن در حوزه آبخیز قره‌سو بیش از ۵۰ درصد از جمعیت یک میلیون و ۸۶۹ هزار نفری استان گلستان را شامل می شود.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان در این پیوند با اشاره به اهمیت اجرای طرح های آبخیزداری در حوزه آبخیز غرب استان و تاثیر آن در  رونق اقتصادی ساکنان منطقه و احیای خلیج گرگان و تالاب میانکاله گفت: ورود حجم بالای رسوب در طی رخدادهای سیلابی سال های اخیر به تالاب یکی از عوامل مهم فراهم شدن شرایط تولید و توسعه سم بوتولیسم در تالاب میانکاله و خلیج گرگان طی ۲ سال اخیر است.

عبدالرحیم لطفی به خبرگزاری جمهوری اسلامی بیان کرد: در حوزه‌های آبخیز منتهی به خلیج گرگان، پیشگیری و کاهش فرسایش خاک و رسوب ورودی به خلیج گرگان و تالاب میانکاله به طور ویژه در دستور کار قرار دارد.

وی گفت: اقداماتی چون ایجاد سازه های سنگی ملاتی، پروژه چندمنظوره مدیریت سیلاب و توسعه کشت گیاهان علوفه‌ای در این مناطق اجرا شده یا در دست اجرا است که عملکرد آن طی رخدادهای مختلف نمایان خواهد شد.

لطفی ادامه داد: با توجه به روند بالاآمدگی بستر خلیج در اثر فرسایش حوزه های آبخیز جوان و نیز روند خشکیدگی تالاب، اتخاذ برنامه های جامع و مناسب در حوزه های آبخیز منتهی به خلیج گرگان با توسعه عملیات آبخیزداری همچون نگهداشت های رسوب ضروری است.

وی افزود: طی سال های اخیر با هدف حفظ پایدار منابع آب و خاک، اقدامات و فعالیت‌های زیادی در حوزه های آبخیز گلستان از جمله منطقه غرب، برنامه‌ریزی و در دستورکار قرار گرفته که عمده اقدامات آبخیزداری جنبه پیشگیری داشته و در زمره موثرترین روش های مدیریتی در زمینه حفظ منابع آب و خاک در مقایسه محسوب می‌شود.

به گفته وی هدف از اجرای این قبیل اقدامات آبخیزداری به طور کلی علاوه بر افزایش زمان تمرکز، کاهش دبی پیک و حجم سیلاب، جلوگیری از همزمان شدن زمان تمرکز زیرحوزه ها، مدیریت رواناب و تغذیه آبخوان ها، کنترل فرسایش و کاهش انتقال رسوب و ضریب رسوب‌گذاری است.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان ادامه داد: از سوی دیگر وجود اراضی زراعی شیبدار در مجاورت رودخانه‌های منتهی به تالاب و خلیج گرگان از عوامل ورود مواد مغذی اراضی حاصل‌خیز و رسوبات به جریان رودخانه بوده که تعادل اکوسیستم تالاب را برهم می زنند که برای حل این مشکل باید پوشش جوامع گیاهی حاشیه رودخانه احیا و تقویت گردند.

لطفی اظهار داشت: اجرای این طرح ها گام موثری برای کاهش سرعت انتقال رسوب به مناطق پایین دست و کاهش میزان آلاینده‌های غیرنقطه ای ناشی از اراضی کشاورزی به آبراهه ها هستند به طوری که رسوبات و آلاینده‌ها را قبل از ورود به رودخانه و تالاب‌ها، مدیریت و ته نشست ‌خواهد کرد.

کارشناس آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان نیز با تاکید بر سرمایه گذاری در اجرای طرح های آبخیزداری در حوزه آبخیز قره سو گفت: با توجه به استقرار نهشته های لسی در دامنه های جنوبی حوزه های آبخیز منتهی به خلیج گرگان و حوزه آبخیز قره سو، این مناطق مستعد فرسایش خاک و تولید رسوب بوده و مدیریت حوزه‌های آبخیز با اجرای طرح انواع خدمات مکانیکی، بیولوژیکی و بیومکانیکی ضروری است.

محمد عباسی افزود: اجرای طرح های آبخیزداری در حوزه آبخیز قره سو نقش به سزایی در پایداری رونق اقتصادی ساکنان آن و مقابله با تشدید خطرات خشکیدگی در سال‌های آینده دارد.

وی ادامه داد: تاکنون ۹۴ مورد سازه سنگی و ملاتی، ۱۱ مورد سازه سرشاخه گیر، ۴۰ مورد سازه گابیونی و هفت مورد ایجاد دیواره در در حوزه آبخیز قره سو و منتهی به خلیج گرگان و تالاب میانکاله انجام شده و در دست بهره‌برداری است.

وی اعتبار مورد نیاز برای اجرای طرح های آبخیزداری در حوزه آبخیز قره سو را ۲ هزار میلیارد ریال اعلام کرد.

خلیج گرگان که در سده‌های پیشین با برخورداری از آب فراوان زمینه ایجاد بندرگاه هایی چون گز و ترکمن را فراهم کرده و بر رونق و شکوه این مناطق افزوده بود، چند سالی است گرفتار چالش هایی از جمله خشکسالی و کمبود آب برای تجدید حیات آبزیان، لایروبی نکردن کانال های آبرسان شده که این عوامل بر بحرانی شدن شرایط منطقه افزوده و ضرورت تلاش برای حل آن و ممانعت از خشکیدگی و مقابله با ریزگردها در شهرهای اطراف آن را جدی‌تر کرده است.

افزایش ۱.۵ درصدی دمای هوای کره زمین و در نتیجه تبخیر بیشتر آب در کنار حفر چاه های متعدد کشاورزی و کاهش فراوان سفره آب زیرزمینی که موجب مکش آب خلیج برای جبران این برداشت ها می شود موجب شد روز به روز از سطح و عمق آب خلیج گرگان کاسته شده و بر مساحت صحرای بی آب و علفی که قبلا بخشی از مساحت این پهنه آبی بود، افزوده شود.

اسحاق جهانگیری معاون اول رییس جمهوری اسفند پارسال در سفر به گلستان گفته بود: طرح هفت ساله نجات خلیج گرگان با پیشنهاد سازمان حفاظت محیط زیست به تصویب هیات دولت رسیده که برای اجرای این طرح با موانعی روبرو هستیم که تلاش می کنیم آن‌ها را برطرف کنیم.

ثبت خلیج گرگان در سال ۱۳۵۴ به همراه تالاب میانکاله و لپو زاغمرز در استان مازندران به‌ عنوان نخستین مجموعه تالاب بین‌المللی جهان در فهرست تالاب‌های کنوانسیون رامسر ثابت کرد این خلیج و نواحی اطراف آن یک مجموعه ارزشمند زیست ‌محیطی است که علاوه بر حفظ چرخه زیست دریای خزر در معیشت جوامع محلی اثرگذاری مستقیم دارد.

خلیج گرگان با کارکرد اقتصادی و اکولوژیکی در تکثیر آبزیان، ماهیان استخوانی و غضروفی، جذب پرندگان مهاجر و حفظ چرخه زیست دریای خزر دارای اهمیت بوده و در معیشت جوامع محلی نیز اثرگذاری مستقیم و نقش مهمی دارد.

خلیج گرگان یکی از بزرگترین مخازن آب شیرین متصل به دریای خزر نیز هست و تداوم زندگی بسیاری از جانداران در بزرگ‌ترین دریاچه زمین به اتصال آن با دریا وابسته است.

این پهنه آبی از لحاظ موقعیت جغرافیایی در جنوب شرقی دریای خزر و حوزه شهرستان های بندرترکمن، بندرگز، نوکنده و بهشهر از ۶۰ کیلومتر طول و حداکثر ۱۲ کیلومتر عرض برخوردار بوده و دارای امتداد شرقی - غربی است.