خطر انقراض بیخ گوش «زرشک»/حیات وحش تاوان فشار اقتصادی را می دهد

به گزارش گلستان ۲۴؛ اهالی بومی منطقه بیم منقرض شدن بوته‌های زرشک وحشی شاهکوه را دارند و مسئولان می‌گویند اقتصاد اهالی روستا به برداشت گیاهان دارویی و میوه زرشک گره خورد و نمی‌توانیم برداشت‌ها را محدود کنیم.

طبق گزارش دستگاه های مرتبط با گیاهان دارویی در گلستان، از مجموع گیاهان شناسایی شده دراستان ۴۰۹ گونه آن دارویی است کـه ۱۵۶ گونه درجنگل‌ها، ۹۸ گونه در مراتـع، ۴۷ گونه در حاشیه مزارع و ۱۰۸ گونه دیگر به صورت مشترک در اراضی جنگلی، مرتعی و زراعی رشد می‌کنند.

هرساله با شروع فصل پاییز فصل برداشت زرشک به عنوان یکی از گونه‌های گیاهان دارویی در استان هم آغاز می‌شود و بازار فروش زرشک تازه و آب زرشک در روستاهای ییلاقی به ویژه روستای شاهکوه گرگان داغ می‌شود.

یکی از اهالی روستای شاهکوه به خبرنگار مهر اظهار کرد: هرچند برداشت زرشک توسط اهالی بومی از گذشته در منطقه مرسوم بوده اما در سال‌های اخیر به دلیل برداشت‌های غیراصولی باردهی درختچه‌های زرشک منطقه به شدت کاهش یافته است و نگران منقرض شدن این گونه هستیم.

محمود دهقان با اشاره به اینکه در سال‌های اخیر با شروع فصل پاییز نه تنها از گرگان و روستاهای اطراف آن بلکه از سایر استان‌ها هم عده‌ای برای برداشت زرشک به منطقه هجوم می‌آورند، توضیح داد: تجربه ثابت کرده است قطع شاخه‌ها و تنه زرشک در باروری گیاه تأثیر معکوس دارد و به شدت باعث کاهش میوه‌ دهی آن می‌شود.

وی افزود: اهالی بومی منطقه بر بهره‌برداری اصولی تأکید دارند چراکه بخشی از اقتصاد روستا به باردهی درختچه‌های زرشک وابسته است اما متاسفانه در سال‌های اخیر شاهد بهره‌برداری‌های غیراصولی از این گیاه معجزه‌آسا که خواص درمانی بسیاری دارد، هستیم.

وی ادامه داد: به باور اهالی بومی درختچه‌های زرشک گنجینه‌های باارزشی برای منطقه هستند و از مسئولان انتظار می‌رود برای حفاظت از این گونه‌ها تلاش کنند.

برداشت عمده نداریم

هرچند دهقان برحفاظت بیشتر از درختچه‌های زرشک شاهکوه اصرار دارد و نگران انقراض این‌ گونه گیاهی در گلستان است اما مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان به خبرنگار مهر گفت که برداشت میوه‌های جنگلی از جمله زرشک، تمشک و ... از گذشته در گلستان مرسوم بوده و نمی‌توانیم برداشت هر چیزی را محدود کنیم.

به جز قارچ ترافل، برای برداشت گیاهان دارویی از منابع طبیعی گلستان طرحی تهیه نشده اما برداشت عمده گیاهان دارویی در منابع طبیعی استان هم نداریمابوطالب قزلسفلو با بیان اینکه اگر به اصل گیاه آسیب نزنند با برداشت میوه مشکلی نداریم، تصریح کرد: به جز قارچ ترافل برای برداشت گیاهان دارویی از منابع طبیعی گلستان طرحی تهیه نشده اما برداشت عمده گیاهان دارویی در منابع طبیعی استان هم نداریم.

وی تأکید کرد: هرچند برداشت عمده گیاهان دارویی در گلستان نداریم اما اگر برداشت بدون ضابطه گیاهان باارزشی همچون زرشک، شیرین بیان و ... در عرصه‌های ملی باشیم برخورد می‌کنیم.

مسئول گیاهان دارویی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان جزییات بیشتری از موضوع برداشت غیراصولی گیاهان دارویی از عرصه‌های منابع طبیعی ارائه و به خبرنگار مهر اظهار کرد: تجاوز در عرصه‌های منابع طبیعی زیاد است و ماهم نمی‌توانیم همه‌جا نیرو بگذاریم که قُرقبانان از عرصه‌ها حفاظت کنند.

محسن باغستانی افزود: گیاهانی همچون تمشک که خاصیت دارویی دارند گونه‌های مهاجم هستند و در تمام مناطق استان خودرو وجود دارند ما روی آن‌ها حساسیت نداریم.

وی با اشاره به اینکه سرخدار استان گلستان جزو گیاهان دارویی است که تحت حفاظت قرار می‌گیرند و روی آن‌ها حساسیت داریم، ادامه داد: گونه‌هایی همچون شیرین بیان، زرشک و ثعلب دارای ارزش بیشتری هستند و در واقع گونه حفاظتی هستند اما در معرض خطر انقراض نیستند.

مسئول گیاهان دارویی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان اضافه کرد: هر ساله با شروع فصل پاییز مردم حتی از سایر استان‌ها برای برداشت زرشک به ارتفاعات گلستان هجوم می‌آورند و ماهم نمی‌توانیم جلوی آن‌ها را بگیریم و فشار بیاوریم.

وی توضیح داد: این گونه جزو گیاهان دارویی است و خواص درمانی معجزه‌آسایی در درمان کبد چرب، کاهش قندخون و فشارخون و ... دارد و مردم هم از خود این گیاه و هم آب آن استفاده دارویی می‌کنند.

ممانعت از برداشت زرشک مشکلات اجتماعی به همراه دارد

باغستانی تصریح کرد: زرشک نه تنها در شاهکوه بلکه در ارتفاعات شهرستان‌های گرگان، علی‌آبادکتول، رامیان و آزادشهر به طور پراکنده وجود دارد و به دلیل فقر مالی در برخی روستاها، کسب و کار عده‌ای از اهالی بومی به برداشت گیاهان دارویی و زرشک وابسته است و ماهم نمی‌توانیم مانع کسب و کار مردم شویم چراکه مشکلات اجتماعی زیادی به همراه دارد.

اصلی‌ترین مشکل در زمینه بهره‌برداری اقتصادی از گیاهان دارویی نبود برنامه‌ای مدون در میان مراکز تصمیم‌گیرنده استوی با تأکید بر اینکه به دلیل پراکنده بودن بوته‌های زرشک در ارتفاعات و تعداد کم نیروها نمی‌توانیم این گونه را حفاظت کنیم، گفت: اما راهکاری برای این موضوع داریم، از سال ۹۶ کاشت زرشک کوهی در ارتفاعات را آغاز کرده‌ایم.

مسئول گیاهان دارویی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان با اشاره به اینکه سطح کشت زرشک کوهی در دو سال گذشته زیاد نبوده است، خاطرنشان کرد: امسال جلسات مشترکی بین اداره کل منابع طبیعی و جهادکشاورزی برای توسعه زرشک کوهی در استان برگزار شده و تلاش داریم در گام نخست پیمانکار بیش از پنج هزار اصله نهال زرشک برای ما تولید کند.

باغستانی بیش از آن‌که نگران انقراض این‌گونه باشد نگران مشکلات اجتماعی ناشی از ممانعت در جمع‌آوری زرشک است اما یک کارشناس حوزه کسب و کار معتقد است که عدم برنامه‌ریزی پایدار و طولانی‌مدت سازمان‌های متولی می‌تواند سبب از بین رفتن درآمدهای به دست آمده در جوامع محلی شود.

حمیدرضا بیانی با اشاره به اینکه گیاهان دارویی به‌عنوان منبع اقتصادی روستاهای کوهستانی استان مورد استقبال جوامع محلی قرار گرفته است، به خبرنگار مهر اظهار کرد: مدیریت صحیح در زمینه‌ بهره‌برداری از گیاهان دارویی می‌تواند زمینه‌ اشتغال‌زایی در مناطق روستایی و حاشیه‌ کوهستان را فراهم کند و وجود گیاهان دارویی در این مناطق نشانه ظرفیت فراوان اقتصادی این منطقه است ایجاد نگاهی اقتصادی به همراه بهره‌برداری پایدار در این زمینه یک منبع درآمد پایدار را برای مردم بومی ایجاد می‌کند.

کسب درآمد از گیاهان دارویی نیازمند آموزش است

وی تأکید کرد: بهره‌برداری غیراصولی از گیاهان دارویی اصلی‌ترین علت از بین رفتن گیاهان با ارزش این منطقه است و برداشت پایدار و کسب درآمد از گیاهان دارویی نیازمند آموزش جوامع محلی است.

این کارشناس حوزه کسب و کار متذکر شد: اصلی‌ترین مشکل در زمینه‌ بهره‌برداری اقتصادی از گیاهان دارویی نبود برنامه‌ای مدون در میان مراکز تصمیم‌گیرنده است. مدیریت جهاد کشاورزی و منابع طبیعی شهرستان و استان باید ‌برای اهلی‌ کردن گیاهان دارویی و پرورش گلخانه‌ای آن‌ها برنامه داشته باشند.

به گفته وی بخش بزرگی از زندگی و کسب و کار مردم در ارتفاعات استان وابسته به کوهستان است اما نبود امنیت و اعتماد در بازار فروش گیاهان دارویی سبب آسیب جدی به جوامع محلی می‌شود و نبود امنیت در بازار فروش گیاهان دارویی و عدم حمایت‌های بخش دولتی از مردم محلی آمار قاچاق گیاهان دارویی و تخریب رویشگاه این گونه‌ها را افزایش می‌دهد.

هرچند گیاه زرشک به واسطه خواص فراوان دارویی به گیاه معجزه‌آسا و میوه طول عمر مشهور است اما نجات این گونه در گلستان به ویژه در شاهکوه نیازمند معجزه است چرا که دستگاه‌های متولی برنامه‌ای برای حفاظت از این گونه ندارند.