شالی‌کاری گلستان را بیابان می‌کند/ لزوم قانون کردن کشت جایگزین

به گزارش گلستان 24، شالی یکی از کشت‌های نیازمند آب فراوان است. در سال های اخیر در گلستان بیش از چهار تا پنج برابر الگوی کشت برنج تولید شده و تا سطح ۶۰ هزار هکتار رسیده است، این در حالی است کارشناسان الگوی کشت ۱۲ هزار هکتاری محصول برنج در استان را با توجه به کمبود منابع آبی زیاد دانسته و خواستار کاهش این الگو شدند.

خشکسالی سال های اخیر و کاهش سطح نزولات آسمانی که موجب قرار گرفتن منابع آبهای زیرزمینی در وضعیت قرمز شده، نگرانی را در بین کارشناسان و متولیان امور آب استان افزایش داده تا حدی که به گفته کارشناسان در صورت تداوم کشت برنج در این سطح در سال های آتی باید خشک شدن آب های زیرزمینی استان و در نهایت تبدیل شدن گلستان به بیابانی خشک و لم یزرع را را شاهد باشیم.

امسال کاهش کشت برنج و ممنوعیت کاشت آن از سوی جهاد کشاورزی به کشاورزان اعلام شده است و باید دید این اقدام تا چه حد توانسته است در عزم کشاورزان شالی کار استان رخنه ایجاد کند!؟ کشاورزانی که می گویند با توجه به مشخص نبودن کشت جایگزین مناسب، چاره ای جز کاشت شالی ندارند!

یکی از کشاورزان گلستانی در رابطه با دلیل کاشت برنج گفت: کشت برنج صرفه اقتصادی مناسبی برای کشاورز دارد و محصولی است که کشاورز می تواند در هر زمان آن را به فروش برساند.

برنج روی دست کشاورز نمی ماند

رمضان مازندرانی در گفتگو با خبرنگار مهر، افزود: علت اصلی کاشت برنج هم نماندن این محصول روی دست کشاورز است و دلیل بعدی آن نیز نبود کشت های جایگزین مناسب که کشاورز اطمینان خاطر از فروش تضمینی آن داشته باشد و تا زمانی که کشاورز این اطمینان خاطر را کسب نکند به هیچ توصیه ای نمی تواند عمل کند زیرا معیشت کشاورزان وابسته به زمین است!

وی بیان کرد: سال های گذشته کشت های جایگزینی مانند سویا پیشنهاد شد که قیمت گذاری نامناسب دولت برای سویا و خسارت هایی که در سال گذشته به کشاورزان وارد شد، مشکلات مالی و اقتصادی زیادی را به کشاورزان وارد کرد.

سال های گذشته کشت های جایگزینی مانند سویا پیشنهاد شد که قیمت گذاری نامناسب دولت برای سویا و خسارت هایی که در سال گذشته به کشاورزان وارد شد، مشکلات مالی و اقتصادی زیادی را به کشاورزان وارد کرد.

وی ادامه داد: در این میان، مشکلی جدیدی به نام بذر و سم هم دامن کشاورزان را گرفت و باعث شد تا محصولات آن ها راندمان مناسب را نداشته باشد. به همین دلیل هم کشاورزان رغبتی برای کاشت چنین محصولاتی ندارند.

گلستان جزو ۴ استان کشور در بخش آب بحرانی است. تعداد روزهای بارانی در گلستان کاهش پیدا کرده است و اتفاق قابل توجهی در بارندگی های دراز مدت ایجاد شده است به طوری که در سال های گذشته تغییر سال های پرباران در گلستان روبه کاهش و تغییر اقلیم اتفاق افتاده است.

پایه توسعه و محور توسعه استان کشاورزی است و ۸۸ درصد آب استان در حوزه کشاورزی مصرف می شود. محروم بودن گلستان در بحث احداث مخازن و منابع آب باعث شده ما در بحث مصرف آب شرب، صنعت و کشاورزی از آب زیرزمینی استفاده کنیم.

امروز اگر به کشاورز می گوییم شالی نکارد و کشاورز تمایل به کاشت شالی دارد بحث اقتصادی کشاورز مطرح است و باید به سمتی پیش برویم که خود مردم در نوع کشت بازنگری کنند و به سمت کشت هایی با آب کمتر و درآمد بیشتر بروند.

مدیر زراعت جهاد کشاورزی گلستان در رابطه با کشت برنج به خبرنگار مهر، گفت: جهاد در کشت برنج با توجه به بحران آب تنها توصیه به کاشت کمتر برنج دارد و از کشاورزان می خواهد محصولات جایگزین مانند سورگوم، کنجد، سویا و ماش و آفتابگردان بکارند.

حسن عباسی دلیل تمایل کم کشاورزان به کاشت این محصولات را درآمد کمتر آن ها نسبت به برنج عنوان کرد و گفت: ولی کشاورزان درآمد بیشتر برنج را به صورت مقطعی می بینند و نمی دانند که با کاشت این محصول پرآب طلب چه مقدار به چاه آب ضربه وارد می کنند و هر دو سال یک بار باید نسبت به کف شکنی چاه اقدام کنند و میلیون ها تومان هزینه کنند.

پیش بینی ۳۵ هزار هکتار برنج در مزارع استان

وی افزود: از اوایل خرداد تاکنون حدود ۲۰ هزار هکتار از مزارع استان به کشت برنج اختصاص یافته است و پیش بینی می شود تا پایان فصل کشت ۳۵ هزار هکتار از مزارع استان به این کشت اختصاص یابد.

عباسی بیان کرد: سال گذشته  در ۵۷ هزار هکتار از مزارع استان برنج کشت شد که هفت هزار هکتار آن به علت کم آبی خشک شد.

بهتر است قانونی در این زمینه مصوب شود و کشاورزان ملزم شوند محصول جایگزین متناسب با اقلیم منطقه را کشت کنند و البته سیاست ها باید به گونه ای تدوین شود که کشاورز نیز ضرر نکند مدیر زراعت جهاد استان در ادامه در خصوص حمایت جهاد از کشاورزانی که کشت برنج را کاهش می دهند و محصولات جایگزین کشت می کنند، گفت: جهاد بذرهایی مانند سویا و ماش را به صورت یارانه ای در اختیار کشاورزان قرار می دهد و البته خرید تضمینی این محصولت در دست شورای اقتصاد است و جهاد تنها یکی از اعضای این شورا است.

وی تنها پیشنهاد جهاد را برای کاشت محصولات جایگزین برنج را کافی ندانست و گفت: بهتر است قانونی در این زمینه مصوب شود و کشاورزان ملزم شوند محصول جایگزین متناسب با اقلیم منطقه را کشت کنند و البته سیاست ها باید به گونه ای تدوین شود که کشاورز نیز ضرر نکند.  

جهاد ابزار ممنوعیت کاشت برنج را ندارد

کارشناس مسئول برنج جهاد کشاورزی استان هم به خبرنگار مهر گفت: به دلیل کاهش منابع آبی استان امسال هشدارهای لازم به کشاورزان داده شد و اطلاع رسانی انجام شد. اما سازمان جهاد تنها سازمانی هشدار دهنده است و نمی تواند کشاورزان را ممنوع از کاشت کند.

مهدی محمدرضایی افزود: به کشاورزانی که هر ساله از آب چاه برای کشاورزی شالی کاری استفاده می کردند و به دلیل کاهش آب مجبور به کف شکنی چاه های خود بودند هشدار لازم را دادیم تا امسال کشت خود را کاهش دهند و از کشت های جایگزین استفاده کنند.

محمدرضایی در خصوص جریمه برای کاشت شالی از منابع آب زیرزمینی گفت: متولی اصلی آب، آب منطقه ای است و اگر قرار است جریه ای هم صادر شود باید حداقل به رای کمیسیون توزیع آب منطقه ای و ستاد بحران آب استانداری برسد.

وی با بیان اینکه هر هکتار  کشت بهاره برنج نیاز آبی تخمینی ۱۸ هزار متر مکعب دارد، گفت: در تابستان این مقدار به ۲۲ هزار متر مکعب آب می رسد.

کشت های جایگزین پاسخگوی بحران آب نیست

وی در خصوص کشت های جایگزین شالی گفت: اگر کشاورزی دو اینچ آب داشته باشد می تواند سه هکتار شالی در سال بکارد ولی اگر همین کشاورز سه اینچ آب داشته باشد یک هکتار سویا را هم نمی تواند آبدهی کند. و علت هم در این است که در کشت شالی آب روی سطح زمین است ولی در سویا به دلیل نفوذ آب در عمق بیشتر، ترک های عمیق در زمین اتفاق می افتد و موجب می شود آب فراوان به زیر زمین نفوذ کند.

در کشت شالی آب روی سطح زمین است ولی در سویا به دلیل نفوذ آب در عمق بیشتر، ترک های عمیق در زمین اتفاق می افتد و موجب می شود آب فراوان به زیر زمین نفوذ کندوی کشت ذرت، هندوانه آجیلی و سویا و آفتابگردان را از جمله کشت های جایگزینی شالی توسط کارشناسان در استان نام برد.

محمدرضایی گفت: اراضی شالی نسق تنها از حمایت های نهاده ای چون کود بهره مند می شوند و مابقی کشاوزان شالی کار از هیچ حمایت در کشت برنج بهره مند نمی شوند.

به تاکید محققان، برای رسیدن به کشاورزی پایدار، باید به سمت اجرایی شدن الگوی کشت در استان گام برداریم و برای اجرایی شدن الگوی کشت حمایت های دولت و اصلاح قانون ضروری است. تا زمانی که ضمانت های اجر ایی و حمایت های دولت در این بخش تامین نشود نمی توان انتظار داشت این الگو اجرایی شود.

بی برنامگی علت اصلی بحران آب است

نماینده مردم علی آباد در مجلس شورای اسلامی و عضو کمیسون کشاورزی در گفتگو با خبرنگار مهر، گفت: استان ما با کمبود و بحران آب رو به رو است و باید مجلس و دولت در کنار هم بتوانند برنامه ریزی برای این موضوع داشته باشند.

رحمت الله نوروزی افزود: بی برنامگی موجب شده است که ما امروز با بحران آب رو به رو شویم و کشت بی رویه برنج و رشد چاه های غیر مجاز از جمله عوامل اصلی این بحران بوده است.

عضو کمیسون کشاورزی مجلس سورای اسلامی بیان کرد: بدون ارائه برنامه مدون و الگوی کشت مورد تایید کارشناسان نمی توان به کشاورزان گفت که برنج نکارند و طرح کاهش کشت برنج و کشت محصولات جایگزین به نظر طرح ناقصی است.

نوروزی بیان کرد: برنج قوت اصلی مردم استان ماست ولی با این بحران آب در منطقه بایدبه سمت تغییر الگوی غذایی گام برداریم و کاشت برنج به صورت محدود در استان نیز باید از نوع کشت های پرمحصول باشد.

مهمترین مشکل کشاورزی، عدم رعایت الگوی کشت در منطقه است

یکی از کارشناسان کشاورزی در خصوص اجرای الگوی کشت در استان به خبرنگار مهر، گفت: مهمترین مشکل بخش کشاورزی، عدم رعایت الگوی کشت در منطقه است، درحالیکه یکی از سیاستهای نظام تامین امنیت غذایی است.

محمد قربانی از مزایای الگوی کشت در استان را، کشاورزی دانش بنیان، افزایش توان اقتصادی خانوار، افزایش استفاده صحیح از آب خاک و منابع پایه، رعایت سیاست توسعه پایدار با اولویت حفظ محیط زیست، توسعه سرمایه گذاری در امور صنایع تبدیلی، تکمیلی و زیربنایی دانست.

این کارشناس کشاورزی افزود:  متاسفانه به دلایل متعددی از جمله قیمت گذرای نامناسب سطوح کشت اصلی کاهش یافته و کشت شالی در این منطقه رو به افزایش است.

وی افزود: ابزار و قانون مناسب برای توجیه کشاورز و ترغیب وی به کاشت محصولات متناسب با اقلیم منطقه وجود ندارد و همین امر باعث شده تا هماهنگی لازم برای مدیریت بحران آب وجود نداشته باشد.

قربانی بیان کرد: از سوی دیگر نحوه قیمت گذاری محصولات و مناسب نبودن قیمت محصولات دیمی باعث شده تا کشاورز بیشتر به سمت کاشت محصولات با قیمت بالاتر برود و از سوی ضمانت فروش لازم را هم داشته باشد.

افت سطح آبهای زیرزمینی و خشک شدن چاهها در مناطق شمالی استان و نیز پیشروی آبهای شور به نواحی جنوبی استان همگی حکایت از جدی بودن بحث تغییر اقلیم استان از معتدل مدیترانه ای به گرم و خشک است، امری که موجب مرگ گلستان کنونی و تولد گلستانی بیابانی خواهد بود که تنها نام گلستان را یدک می کشد.

خبرنگار: زهرا خورشیدکلائی

عکاس: ابوطالب ندری

مهر