مشکلات ترافیکی گرگان در تقاطع های غیر هم‌سطح گره می‌خورد

به گزارش گلستان 24، ترافیک، معضل رو به رشد شهرهای کوچک و بزرگ است. اما به نظر می رسد بسیاری از راه حل های ترافیکی ارایه شده، ناشی از دید تک بعدی به موضوعی چند بعدی و در واقع نادیده گرفتن مبانی اولیه در موضوع از سوی متولیان امر است.

علاوه بر آن، الگوهای ترافیکی، شهر به شهر و حتی محل به محل ممکن است متفاوت باشد. بنابراین راه حل های ترافیکی علاوه بر آن که باید مبتنی بر مطالعات ترافیکی جامع شهری باشد؛ مطالعات محلی را نیز باید ضمیمه خود سازد.

به همین دلیل پیاده سازی عین نسخه های (ولو موفق) سایر کشورها و شهرها اساساً نمی‌تواند ضامن حل معضلات ترافیکی شهر ما باشد. به همین خاطر، این نسخه‌های کپی شده، ناکارآمد و موجب اتلاف هزینه و منابع می‌شود.

باید در نظر داشت که علت ایجاد ترافیک، صرفاً پدیده ای نقطه‌ای نیست و مبنای آن فقط نسبت بالای تعداد اتومبیل به عرض معبر در یک مسیر یا گره نیست.

در چند ماه گذشته، سیاست شهرداری گرگان در احداث تقاطع های غیرهمسطح بحث های زیادی در بین کارشناسان و شهروندان در زمینه مکان یابی درست و هزینه‌- فایده این نوع راه حل ترافیکی ایجاد کرده است.

در یک سال گذشته، یک روگذر (میدان ترمینال) و یک زیرگذر (میدان معلم) بهره‌برداری شده، یک تقاطع سه سطحی (سه راه گلشهر) در حال احداث است، عید فطر امسال عملیات یک زیرگذر دیگر (چهارراه دخانیات) آغاز می شود و شروع عملیات یک زیرگذر دیگر (جاده کمربندی) نیز در سال جاری وعده داده شده است.  

اما سوال اینجاست، این سیاست‌ها چه میزان از منظر فنی قابل قبول و آینده‌نگر است؟

احداث زیرگذر سه راه گلهشر ترافیک را فقط به ۱۰۰ متر بالاتر هدایت می کند

اسماعیل تیموری، کارشناس ارشد عمران و مدرس دانشگاه در مورد غیر همسطح ‌سازی تقاطعهای ترافیکی شهر گرگان می‌گوید: حدود ۳۰ گره ترافیکی از سوی شهرداری گرگان شناسایی شده است که ایجاد تقاطع غیر همسطح راه حل غالب این گره‌ها عنوان می شود.

وی در گفتگو با خبرنگار مهر، می افزاید: با فرض قبول کردن تقاطع‌ غیر همسطح به عنوان راه حل ترافیکی این گره ها، ارقام ارایه شده در جداول مطالعات جامع به ویژه با توجه به وضع موجود جمعیتی و افق جمعیت چشم‌انداز و داده‌های ارایه شده در مناطق مطالعه شده، انتخاب تقاطع گلشهر به عنوان اولویت ‌جای سؤال جدی است و بهتر است دلایل این انتخاب از سوی شهرداری گرگان یا مشاوران برای تنویر افکار ارایه شود.

تیموری با توجه به وضع موجود ترافیکی در شمال و جنوب محل پروژه گلشهر، کارکرد زیرگذر در حال احداث را تنها موجب جابجایی چند صد متری ترافیک در امتداد مسیر پیش بینی می کند و در توضیح آن می افزاید: نگاه نقطه‌ای و ناقص، اکنون موجب رخ دادن چنین پدیده‌ای در خصوص زیرگذر احداثی در میدان معلم شده است و در عمل، ترافیک محدوده بلوار جرجان برطرف نشده است. طرح های ترافیکی مبتنی بر روان‌سازی در طول یک مسیر است نه توقف در ترافیک پس از گذر از زیرگذر!.

تیموری اصل وجود طراحی شهری را در چنین پروژه‌هایی بسیار مهم می داند و ادامه می دهد: پیاده روها بخشی از سطح مشخص ترافیک عمومی محسوب می شوند. شهر، محل زندگی و ارتباط انسان‌ها با یکدیگر است و فراهم ساختن امکان جابه‌جایی و تأمین نیازهای شهری آن‌ها هدف اصلی برنامه ریزی و طراحی‌های شهری است.

وی می گوید: بنابراین سهولت بخشیدن به حرکت وسایل نقلیه و پیاده ها به یک اندازه اهمیت دارد. احساس ایمنی در خیابان‌های شهر نیز شاخصی برای درک وضعیت احترام اجتماعی افراد در شهر و توجه به این اصل از سوی مدیریت شهری است.

این دانشجو دکتری عمران اضافه می کند: افزون بر این، همه مردم شهر، چه آن ها که اتومبیل شخصی دارند و چه استفاده کنندگان از وسایل نقلیه همگانی، در قسمتی از مسیر خود پیاده حرکت می کنند. پس توجه به پیاده‌ها، توجه به بخشی محدود از جامعه نیست، بلکه رعایت حال همه افراد جامعه است. لذا طرح‌های عمران شهری بر مبنای «انسان محوری و پیاده‌محوری کردن نظام حمل‌ و نقل و ترافیک» برنامه ریزی می‌شود و طراحی «ماشین‌محور» پروژه مذکور علاوه بر نقض حقوق شهروندی عابران، بخشی از تنها پیاده رو عمومی نسبتاً مناسب برای پیاده روی خانواده‌ها را از میان برده و پیوستگی و ایمنی نسبی این پیاده‌رو را از عابران گرفته است. و این مورد را هم‌اکنون در زیر گذر در حال بهره برداری میدان معلم مشاهده می کنیم.

طرح‌های عمران شهری بر مبنای «انسان محوری و پیاده‌محوری کردن نظام حمل‌ و نقل و ترافیک» برنامه ریزی می‌شود و طراحی «ماشین‌محور» پروژه مذکور علاوه بر نقض حقوق شهروندی عابران، بخشی از تنها پیاده رو عمومی نسبتاً مناسب برای پیاده روی خانواده‌ها را از میان برده است.

تیموری ادامه می دهد: در اینجا این سؤال مطرح می‌شود که ساخت این زیرگذرها در مهمترین مسیرهای شهری و فضاهای عمومی شهر گرگان، در راستای کدام بخش برنامه عملیاتی شهرداری است.

این کارشناس عمران می افزاید: در طرح های شهری هدف ما در درجه‌ اول انسان محور بودن طرح است و باید موجب تأمین آسایش شهروندان شود. درست است که ما به دنبال رفع مشکل ترافیک هستیم. ولی این موضوع قبل از هر چیز باید مستند به حفظ حقوق متقابل پیاده و سواره باشد.

وی اضافه می کند: در واقع، تأمین سرانه های پیش‌بینی شده در طرح تفصیلی شهر به عنوان یک حق عمومی باید همزمان اتفاق بیفتد. چرا که توسعه امری همه‌ جانبه است. یعنی وقتی سرانه فضای سبز شهر گرگان بسیار پایین‌تر از نُرم کشوری است، نمی‌توان انتظار نداشت که این محرومیت، باعث ازدیاد تقاضای سفر درون شهری برای دسترسی به جایی مانند پارک النگدره و ناهارخوران نباشد!.

وی بیان می کند: چه تعداد از این اتومبیل‌ها بی‌جهت به خیابان می‌آیند و انرژی با ارزش ملی را می‌سوزانند و هوا را آلوده می‌کنند؟ آیا به اندازه‌ این آلودگی، خسارت می‌پردازند؟ بنابراین عادلانه است که در مبانی چنین طرح‌هایی ابتدا برای ما باید عابر پیاده، سپس وسیله نقلیه عمومی و در نهایت اتومبیل شخصی اولویت‌ داشته باشد. در حالی که به‌نظر می‌رسد در پروژه گلشهر ما از حق پیاده به نفع سواره گذشته‌ایم!.

عضو بنیاد نخبگان ادامه می دهد: متأسفانه جزییات دقیق پروژه گلشهر در دست نیست. اما با انتقال درختان این محدوده و شیوه جاری، به نظر می‌رسد عرض پیاده‌روها در این محدوده به طور قابل توجهی کمتر می‌شود. با این اوصاف، کاستن از پیاده‌روها در این پروژه علاوه بر برداشتن حد فاصل ها و کاهش ایمنی پیاده، امنیت خاطر عابر را کسر می‌کند که خود از جنبه حقوق شهروندی محل اشکال است.

وی می افزاید: کم توجهی به عابر پیاده، در طرح اولیه ارایه شده زیرگذر معلم نیز دیده می‌شد که لازم است شهرداری رویکرد خود را در این زمینه به‌روز رسانی کند.

تیموری می گوید: فقدان مطالعات بررسی تأثیرات اقتصادی اجتماعی و زیست‌محیطی در پروژه ای چند ده میلیارد تومانی موجب تحیر و امری کم سابقه در این روزگار به شمار می رود. بنابراین بدون ارایه این داده ها از سوی شهرداری امکان هیچ اظهارنظری در این خصوص منطقی نبوده و تبعات آن را باید در آینده‌ این آزمون و خطاها جست.

اعطای کاربری های تجاری در محدوده میدان ها باعث افزایش گره های ترافیکی می شود

وی تأکید می کند: تجربه روگذر میدان شهید قندهاری نشان داد که متأسفانه سیاست های غلط در کاربری ها پس از اجرای چنین پروژه‌هایی ممکن است ادامه یابد که برای نمونه می‌توان به ادامه اعطای کاربری های تجاری‌ جدید محدوده میدان اشاره کرد. در حالی که این کاربری ها خود یکی از عوامل ایجاد ترافیک و در نتیجه هزینه حدود بیست میلیارد تومانی احداث پل از بودجه عمومی شهر شد و این نمایان گر تناقض در تعریف طرح های شهری ماست.    

مدرس دانشگاه های استان می گوید: سیاست های مقطعی در مدیریت شهری و شهرسازی در گرگان ممکن است موجب تأثیر مستقیم و غیرمستقیم در ایجاد ترافیک باشد که این بی توجهی ها شاید به علت ناآشنایی متولیان امر از مبانی مدیریت ترافیک و ارتباط آن با بخش های مختلف باشد. برای نمونه، بی‌توجهی در رعایت اصل مهم «سلسله مراتب دسترسی» باعث شده تا نقش کارکردی در برخی خیابان ها به اشتباه تغییر کند و گاه معابر محلی، جای خود را به مسیر دسترسی حتی تا شریان درجه دو بدهند!.

در عین حال نکته ای که برای شهروندان نیز جالب به نظر آمده، بنرهایی که شهرداری در سطح شهر نصب کرده و از شهروندان درخواست تردد از مسیر جایگزین شده است. مبرهن است که تأمل منطقی در پروژه‌هایی مانند تقاطع گلشهر شاید منجر به ارایه راه‌حل‌هایی بسیار کم هزینه‌تر شود ساده‌ترین و کوتاه‌ترین مسیر جایگزین، مسیر از خیابان زیباشهر است که به علت ریزش بیش از دو سال است که مسدود است.

لذا به نظر می رسد شهرداری با این اقدام به جای هدایت شهروندان به مسیر جدید که البته مسدود است، بیشتر جنبه تبلیغاتی کار را در نظر دارد. حال آیا بهتر نیست که شهرداری گرگان که سرعت در اجرای پروژه‌ها به شعاری برای این سازمان تبدیل شده، این طلسم دو ساله را که خود احتمالاً یکی از عوامل ایجاد ترافیک بیشتر در سه راه گلشهر است قبل از شروع زیرگذر جدید بشکند.  

یک جمله کلیدی در مدیریت پروژه می‌گوید: «انجام کار درست» و «انجام درست کار». حقیقت آن است که تأمل منطقی در پروژه‌هایی مانند تقاطع گلشهر شاید منجر به ارایه راه حل‌هایی بسیار کم هزینه تر شود. باید لحظه‌ای درنگ کرد و پرسید چرا کشورهای صاحب تکنولوژی در اجرای چنین پروژه‌هایی امروزه از این شیوه‌ها حذر می‌کنند و به جای چنین راه‌حل‌هایی با «مدیریت ترافیک» موفق‌تر از ما بوده‌اند!

احداث زیرگذر گلشهر بر اساس نظر کارشناسان است

برای بررسی جزییات پروژه و دریافت پاسخ شهرداری نسبت به انتقادات مطرح شده توسط کارشناسان به سراغ محسن احمدی، معاون عمرانی شهرداری گرگان رفتیم. وی با رد برخی انتقادات وارد شده نسبت به تقاطع های غیر هم سطح گرگان، در ابتدا به معرفی پروژه گلشهر و اقدامات انجام شده برای اجرای آن پرداخت.

وی در گفتگو با خبرنگار می گوید: شرکت البرز کومه با قراردادی ۱۱ میلیارد تومانی برنده اجرای پروژه است و قرار است طی ۱۲ ماه از آغاز کلنگ زنی طرح را به پایان برساند.

وی با بیان این که توافق شده تا زیرگذر در ایام دهه فجر امسال به بهره برداری برسد، می افزاید: مهمترین اقدام برای احداث این طرح، ایجاد مسیرهای دسترسی و هدایت ترافیک است تا در هنگام اجرای پروژه تردد مسیر با مشکل مواجه نشود.

وی ادامه می دهد: تمام موانع در ایجاد پروژه هم باید به تدریج حذف شوند، از جمله این موارد وجود درختان بود که با روش جابجایی، آن ها را به محل از پیش تعیین شده مانند محدوده پل ایرانمهر تا توشن منتقل کردیم.

وی جابجایی تاسیسات زیرساختی و احداث کانال های هدایت آب را از دیگر مراحل طرح می داند و می گوید: عرض مناسب را بر اساس طرح نهایی ایجاد کردیم و در آینده به عنوان کنارگذر پروژه استفاده می شود.

احمدی توجه به روان بودن ترافیک را از مهمترین دغدغه های شهرداری عنوان می کند و می افزاید: علاوه بر نظارت روزانه، جلسات هفتگی با شهردار داریم و روند اجرای پروژه کاملا تحت کنترل است.

معاون عمرانی شهرداری گرگان در پاسخ به انتقاد کارشناسان درباره لازم نبودن اجرای این طرح می گوید: احداث زیرگذر گلشهر،  نظر شخصی من نیست بلکه جمع بندی کارشناسان است.

بعد از بازگشایی مسیر قلعه حسن به گلشهر، که در واقع ادامه رینگ بولوار صیاد شیرازی است، حتی اگر قسمتی از بار خروجی را از این طرف عبور دهیم، بر اساس نظرات کارشناسان و مطالعات انجام شده همچنان ترافیک خواهیم داشت.

وی بیان می کند: بنده به عنوان شهروند چندین بار در ترافیک شمال به جنوب ناهار خوران معطل شدم. امکان ندارد کسی در گرگان باشد و در ترافیک گلشهر گیر نکرده باشد.

احمدی ادامه می دهد: بعد از بازگشایی مسیر قلعه حسن به گلشهر، که در واقع ادامه رینگ بولوار صیاد شیرازی است، حتی اگر قسمتی از بار خروجی را از این طرف عبور دهیم، بر اساس نظرات کارشناسان و مطالعات انجام شده همچنان ترافیک خواهیم داشت.

وی با تاکید بر این که در تصمیمات اجرایی نظرات شخصی و پیش بینی ها جایگاهی ندارد، می گوید: ما فقط بر اساس کار کارشناسی شده است طرح ها را اجرا می کنیم و حتما باید مبنای مطالعاتی داشته باشند.

وی یکی از عناصر اولیه مطالعات ترافیکی را آمار برداری عنوان می کند و ادامه می دهد: علاوه بر حجم ترافیک منطقه، مقصد خودروهای عبوری را هم بررسی کردیم و بر اساس مدل سازی های صورت گرفته به نتیجه رسیدیم که ترافیک حتی با بازگشایی ۳۰ متری گلشهر قلعه حسن، به قوت خود باقی است و بازگشایی قلعه حسن فقط قسمتی از ترافیک را کم می کند.

معاون شهردار گرگان بیان می کند: از طرفی، بر اساس طرح جامع ترافیک احداث تقاطع غیر همسطح در این مسیر ضرورت دارد.

به گفته احمدی، غیر از موضوع ترافیک که باعث تاخیر زمان سفر و طولانی شدن تردد می شود، با ایجاد این تقاطع سطح ایمنی مسیر بالا رفته و ظرفیت تقاطع را هم افزایش می باید.

وی با بیان این که زیرگذر گلشهر، یک طرح زیربنایی است که برای دراز مدت نیز مفید خواهد بود، می گوید: در برنامه ریزی برای این که نتایج بهتری داشته باشیم تقاطع دخانیات را هم اجرایی خواهیم کرد تا هم ترافیک روان شود و هم ظرفیت سازی برای آینده باشد.

هیچ متخصصی احداث زیرگذر را اولویت اول مدیریت ترافیک نمی داند

این اظهارات احمدی، علاوه بر انتقادات کارشناسان، انتقاداتی را نیز از سوی دیگر اعضای مدیریت شهری گرگان به همراه دارد. سید محمد قدس مفیدی، رییس کمیسیون عمران شورای شهر گرگان نیز در گفتگو با خبرنگار مهر، اجرای این طرح را غیر ضروری می داند و می گوید: با توجه به این که یک محور موازی با خیابان ناهار خوران را از گلشهر به قلعه حسن داشتیم و کار تملکات آن هم در حال اجرا است، احداث این زیرگذر ضرورتی ندارد.

وی می افزاید: با وجود مسیر قلعه حسن و ۳۰ متری آن، بهترین اقدام تملک زمین ها بود تا به جای این که یک گره باز کنیم، یک مسیر ایجاد کنیم.

بهتر است به جای آن که برای باز کردن یک گره هزینه میلیاردی کنیم با مبلغی کمتر یک مسیر را تملک کرده و معبر جدید باز کنیم.

وی بیان می کند: این طرح در طول اجرا جابجایی تاسیسات و درخت دارد. تکنیک جابجایی درخت برای گونه های جوان است نه درختان ۲۰ ساله و همین بخش فقط ۹۰۰ میلیون تومان هزینه داشته است که می توانست به صورت بهتری هزینه شود.

وی ادامه می دهد: بعد از ظهرهای مردادماه و فصل های توریستی گره های جدی در ناهار خوران داریم. اگر یک گره را بازکنیم ترافیک در گره های دیگر پس می زند. حال اگر تصادفی شود به علت حجم بالای ترافیک اصلا نمی توان امداد رسانی کرد.

قدس مفیدی بیان می کند: هرکاری اولویت بندی دارد. بعد از این که مسیر را باز کردیم که در اولویت است تازه باید مطالعه کرد تا بررسی شود آیا این بازگشایی جواب داده یا نه. سپس بعد از بررسی میزان مهاجرت و جمعیت، دوباره باید کارشناسی شود که این مسیر پاسخگوی مخاطب هست یا خیر.

وی با بیان این که مشاور این طرح، مشاور طرح جامع ترافیک است و مشاور یک مسیر خاص نیست، اضافه می کند: مشاور، طرح را کلی دیده نه تفصیلی. با هر متخصص در این بخش صحبت کنید همه می گویند این کار در اولویت نیست.

بیراه نیست اگر بگوییم الگوبرداریهای ناصحیح از بارزترین آسیب ها و آفت های حال حاضر مدیریت شهری در گرگان است؛ معضلی که متضرر اصلی و نهایی آن، شهروندانی هستند که شهرداری بیش از هر سازمان و نهاد دیگری باید به آنها پاسخگو باشد.

دیر زمانی است که گرگان به عرصه ای برای آزمون و خطا، تقلید و پنداشت های نادرست مدیران شهری تبدیل شده و این عارضه بدخیم، تار و پود شهرسازی و معماری را در این شهر از هم گسسته است؛ چرا که تکیه بر این شیوه سبب شده که عملاً شهر گرگان به ورطه تقلید کشانده شود و شهرسازی تقلیدی (و نه تطبیقی) بدان پایه رسد که هر از گاهی تصمیم سازان عرصه ی شهری با اقتباس محض از برخی پروژه ها و طرح های اجرا شده در شهرهای همردیف و بدون کسب هیچگونه اطلاعی از میزان اثربخشی و بازخوردهای مثبت و منفی آن طرح ها، بعضاً با صرف هزینه های میلیاردی اقدام به اجرای آنان کرده و حتی با آشکار شدن ضعف ها و عدم دریافت نتیجه مطلوب، باز هم اجرای پروژه هایی از این دست را برای خود چون سند افتخاری می پندارند.

احداث تقاطع های غیرهمسطح و پل های هوایی سواره رو در شهری چون گرگان که در میان گره های کور ترافیکی سردرگم مانده یک نیاز است اما آنچه که اولویت بیشتری دارد، کارشناسی دقیق معضلات ترافیکی و مدیریت ترافیک است که معنایی متفاوت از احداث تقاطع غیر همسطح دارد. بر همین اساس، احداث این تقاطع ها آخرین مرحله از مدیریت ترافیک در شهر به شمار می رود./مهر