فعالیت جزیره‌ای در توسعه کشت گیاهان دارویی؛ ظرفیتی که مغفول ماند

به گزارش گلستان ۲۴؛ به نقل از تحلیل بازار، گلستان به جهت موقعیت جغرافیایی و تنوع اقلیمی از نظر گونه‌های گیاهی بسیار غنی است و تاکنون بیش از هزار و ۷۰۴ گونه گیاهی در آن شناسایی شده است.

بر اساس نتایج حاصل از تحقیقات انجام شده در دهه ۸۰ گلستان دارای ۴۰۹ گونه گیاه دارویی است که ۱۵۶ گونه آن در اراضی جنگلی، ۹۸ گونه در اراضی مرتعی، ۴۷ گونه در اراضی زراعی، حاشیه جاده‌ها، اماکن شهری و روستایی و همچنین ۱۰۸ گونه به طور مشترک در این اراضی رشد می‌کند.

از حدود دو هزار و ۳۰۰ گونه گیاه دارویی شناخته شده در ایران ۴۰۹ گونه آن در گلستان وجود دارد؛ ظرفیت موجود و توجه به توسعه کشت و صادرات گیاهان دارویی می‌تواند زمینه تجارتی پرسود و فعالیتی اشتغال‌زا را در گلستان فراهم کند اما به دل جزیره‌ای عمل کردن دستگاه‌های متولی و نبود انسجام لازم در برنامه‌های آموزشی، کشت و فروش محصول تاکنون گام‌های موثری در این حوزه برداشته نشده است.

هریک از دستگاه‌های اجرایی راه خود را می‌روند
هرچند توسعه کشت گیاهان دارویی از حدود ۱۵ سال قبل مورد توجه مدیران استانی قرار گرفته اما همچنان هریک از دستگاه‌های اجرایی در این حوزه راه خود را می‌روند و برنامه‌ریزی مشخص و انسجام بین دستگاهی دیده نمی‌شود.

مجری گیاهان دارویی سازمان جهاد کشاورزی گلستان در گفتگو با بازار با اشاره به اینکه برای توسعه کشت گیاهان دارویی در استان برنامه داریم به خبرنگار بازار گفت: سال گذشته حدود ۱۰۶ تن گیاه دارویی در گلستان تولید شده بود که امسال تولیدات این بخش به بیش از شش هزار تن رسید.

در توسعه و کشت گیاهان دارویی در استان شاهد فعالیت‌های خودجوش هستیم و این فعالیت‌های خودجوش آسیب جدی به طبیعت استان وارد می‌کند و از آن غفلت شده است

معصومه ژیان افزود: در گلستان ۲۰ گونه گیاه دارویی اولویت‌دار شناسایی شده و در حال حاضر گل محمدی، گل گاوزبان، نعناع فلفلی، زیره سبز، سیاه دانه و زعفران توسط بهره‌برداران کشت می‌شود.

مرکز فروش دائمی نداریم
مجری گیاهان دارویی سازمان جهاد کشاورزی گلستان با بیان اینکه در سطح بیش از ۱۰ هزار هکتار از اراضی استان گیاهان دارویی کشت می‌شود و امسال  شش هزار و ۲۴۴ تن محصول تولید و جمع آوری شد، ادامه داد: کشت گیاهان دارویی در گلستان به طور دیم بوده و از این‌رو عملکرد در واحد سطح نسبت به سایر استان‌ها پایین‌تر است.

وی با یادآوری اینکه گلستان مرکز فروش دائمی گیاهان دارویی ندارد از اینرو اطلاع دقیقی از میزان تولید گیاهان دارویی نداریم و آنچه اعلام می‌شود بر مبنای سطح کشت و پیش‌بینی برداشت است، توضیح داد: امسال ۱۰۰ تن سیاه دانه از سطح ۱۵۰ هکتار، پنج هزار تن زیره سبز از نه هزار هکتار، ۵۰ تن نعناع فلفلی از ۷۰ هکتار، ۱۲۰ تن گل‌گاوزبان از ۱۸۵ هکتار و حدود چهار تن گل محمدی در گلستان تولید شده است.

ژیان با یادآوری اینکه منابع طبیعی استان هم برای افزایش کشت و تولید گیاهان دارویی در استان برنامه دارد، تصریح کرد: برنامه حمایتی از کشاورزان و توسعه کشت گیاهان دارویی در استان در دستور کار قرار دارد و امسال دستگاه بوجاری زیره و سیاه دانه با کمک بخش خصوصی وارد گلستان شده و شرایط عرضه زیره سبز استان در بورس فراهم شد.

۶۰ هزار بوته گیاه دارویی تولید شد
مسئول گیاهان دارویی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان هم در گفتگو با خبرنگار بازار اظهار کرد: از پنج سال قبل با اجرای طرح ترسیب کربن در شرق استان کشت گیاهان دارویی در گلستان را آغاز کرده‌ایم و هم‌اکنون چندین گونه گیاه دارویی در استان تولید می‌شود.

محسن باغستانی با اشاره به اینکه آویشن، اسطوخودوس، زوفا، مریم گلی، بنفشه معطر، افسطین، کاسنی و گل محمدی در راستای اجرای این طرح تولید می‌شود، توضیح داد: سالانه بین ۵۰ تا ۶۰ هزار بوته گیاه دارویی در سطح حدود ۷۰ هکتار از اراضی شرقی استان به ویژه در آزادشهر، گالیکش و مینودشت تولید می‌شود.

وی افزود: در پروژه ترسیب کربن هدف ما حفاظت است و سیاست‌ها و برنامه‌های توسعه کشت گیاهان دارویی از سوی جهادکشاورزی اجرا می‌شود.

مسئول گیاهان دارویی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان اضافه کرد: در راستای حمایت از توسعه کشت گیاهان دارویی در استان گونه را رایگان در اختیار بهره‌برداران قرار می‌دهیم و تسهیل‌گران آموزش‌های لازم را به جوامع می‌دهند.

وی ادامه داد: هدف اصلی ما ایجاد اشتغال است و با مراحل بعدی پس از تولید کاری نداریم اما در عین حال ارتباط بین تولیدکنندگان و خریداران را برقرار می‌کنیم تا گیاه روی دست بهره‌برداران نماند.

معضل قاچاق گیاهان دارویی و تخریب رویشگاه
یک کارشناس حوزه کسب و کار به خبرنگار بازار گفت: اگر برنامه مدونی  در حوزه گیاهان دارویی در استان نداشته باشیم این ظرفیت چیزی به جز قاچاق گیاهان دارویی و تخریب رویشگاه‌ها به دنبال نخواهد داشت.

حمیدرضا بیانی افزود: وجود گیاهان دارویی در استان نشانه ظرفیت فراوان اقتصادی این منطقه است و ایجاد نگاهی اقتصادی به همراه بهره‌برداری پایدار در این زمینه می‌تواند یک منبع درآمد پایدار را برای مردم بومی ایجاد ‌کند.

مردم استان از ۴۰۰ گونه گیاه دارویی استان تنها ۴۵ گونه را می‌شناسند و به شکل سنتی مصرف می‌کنند از اینرو بر توسعه کشت گونه‌هایی که در سایر استان‌ها رشد و تولید می‌شود اصرار دارند

وی تأکید کرد: بهره‌برداری غیراصولی از گیاهان دارویی اصلی‌ترین علت از بین رفتن گیاهان باارزش منطقه است و برداشت پایدار و کسب درآمد از گیاهان دارویی نیازمند آموزش جوامع محلی است.

این کارشناس حوزه کسب و کار متذکر شد: اصلی‌ترین مشکل در زمینه‌ بهره‌برداری اقتصادی از گیاهان دارویی نبود برنامه‌ای مدون در میان مراکز تصمیم‌گیرنده است.

به گفته وی بخش بزرگی از زندگی و کسب و کار مردم در ارتفاعات استان وابسته به کوهستان است اما نبود امنیت در بازار فروش گیاهان دارویی و عدم حمایت‌های بخش دولتی از مردم محلی آمار قاچاق گیاهان دارویی و تخریب رویشگاه این گونه‌ها را افزایش می‌دهد.

جزیره‌ای عمل کرده‌ایم و انسجام بین دستگاهی نداریم
یک کارشناس گیاهان دارویی با انتقاد از عملکرد جزیره‌ای دستگاه‌های اجرایی استان در توسعه کشت گیاهان دارویی به خبرنگار بازار گفت: در توسعه و کشت گیاهان دارویی در استان شاهد فعالیت‌های خودجوش هستیم و این فعالیت‌های خودجوش آسیب جدی به طبیعت استان وارد می‌کند و از آن غفلت شده است.

آزاده محمدزاده با اشاره به اینکه در حوزه توسعه کشت گیاهان دارویی در استان شاهد انسجام لازم نیستیم، تأکید کرد: باید هماهنگی بین دستگاهی در این حوزه رقم بخورد؛ جهادکشاورزی و منابع طبیعی در زمینه تأمین زمین و نهاده، اداره کار و تعاون در حوزه تشکیل تعاونی و برندسازی، مرکز تحقیقات و منابع طبیعی در زمینه تعیین گونه‌ و فنی و حرفه‌ای و دانشگاه‌ها در حوزه آموزش کمک کنند.

وی با این توضیح که هم‌اکنون در زمینه تحقیقات و اجرا جزیره‌ای عمل می‌شود، تصریح کرد: بسیاری از مدیران و مردم گونه‌های گیاهان دارویی استان را نمی‌شناسند؛ براساس تحقیقات انجام شده مردم استان از ۴۰۰ گونه گیاه دارویی استان تنها ۴۵ گونه را می‌شناسند و به شکل سنتی مصرف می‌کنند از اینرو بر توسعه کشت گونه‌هایی که در سایر استان‌ها رشد و تولید می‌شود اصرار دارند.

گونه‌های شاخص‌تر شناسایی و تقویت شود
این کارشناس گیاهان دارویی متذکر شد: اگر قرار است در حوزه گیاهان دارویی استان تغییرات مثبتی رقم بخورد بهتر است از قابلیت‌های استان استفاده شده و گونه‌های شاخص‌تر بیشتری در استان شناسایی و تقویت شود.

وی با تأکید بر اینکه باید به دنبال توسعه علمی کشت گیاهان دارویی در استان باشیم، بیان کرد: در حوزه تحقیقات کارهای زیادی انجام شده اما ارتباطی بین متولیان و دانشگاه وجود ندارد.

محمدزاده به جای خالی مرکز توسعه و تحقیقات گیاهان دارویی اشاره و تصریح کرد: گلستان فاقد مرکز فروش گیاهان دارویی است و همین امر نقش واسطه‌ها و دلالان را پررنگ کرده و گیاهان دارویی با هر قیمتی در بازار عرضه می‌شود.

تا زمانی که غفلت از ظرفیت گیاهان دارویی استان ادامه داشته و گلستان درگیر عملکرد جزیره‌ای دستگاه‌های اجرایی، مراکز تحقیقاتی و تولیدکنندگان باشد نمی‌توان ان