تقسیم وظایف زیرکانه آژانس و ۱+۵ برای دستیابی به اطلاعات فوق سری ایران

در سایه سکوت اعضای تیم مذاکره کننده ایران، رسانه های غربی مدعی شدند که کشورهای ۱+۵ درباره «مکانسیم بازگشت پذیری تحریم ها» به توافق رسیدند.

 به گزارش گلستان 24، به نقل از رویترز، منابع آگاه غربی اعلام کردند کشورهای ۱+۵ درباره نحوه اعمال مجدد تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران توافق کردند.

بر اساس این خبر در صورتی که ایران بندهای توافق نهایی را نقض کند، تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل مجددا علیه این کشور اعمال خواهد شد.

یش از این رسانه های خبری ، مکانسیم بازگشت پذیری تحریم ها را یکی از موانع اصلی هم سویی تمامی کشورهای ۱+۵ درباره توافق نهایی می دانستند چرا که روسیه و چین معتقد بودند در صورت آنکه آژانس عدم صلح آمیز بودن برنامه هسته ای ایران را اعلام کند و یا آنکه انجام تعهدات از سوی ایران را تایید نکند، بر اساس قوانین سازمان ملل، باید برای بازگشت تحریم ها جلسه شورای امنیت تشکیل شود و در آن جلسه درباره تحریم های جدید علیه ایران تصمیم گیری شود اما مقامات آمریکایی معتقد بودند برای آنکه راه چانه زنی با روسیه و چین را ببندند بلافاصله پس از گزارش منفی آمانو درباره ایران ، تحریم های شورای امنیت علیه ایران بدون نیاز به رای گیری اعمال می گردد.

خبر توافق کشورهای ۱+۵ درباره مکانیسم بازگشت پذیری تحریم های ایران در حالی از سوی رویترز منتشر شده است که  ۴ روز پیش، خبرگزاری آسوشیتدپرس نیز در خبری مدعی شده بود "آمریکا و روسیه در آستانه رسیدن به فرمولی هستند که نظر طرفین در مورد ساز و کار بازگشت آنی تحریم‌های ایران را تأمین می‌کند."

روز سه‌شنبه ۵ خرداد ۱۳۹۴ ، نیز «ژرارد آرو» سفیر فرانسه در واشنگتن نیز اظهاراتی را مطرح کرد که گمانه‌زنی‌ها در مورد احتمال رسیدن به توافق بر سر این موضوع را تقویت می‌کند. وی گفت بازگشت فوری تحریم‌ها، احتمالا از طریق رأی‌گیری در شورای امنیت، بدون امکان وتو و بر اساس اکثریت آرا صورت گیرد.

این در حالی است که نماینده آمریکا در سازمان ملل ۱۷ اردیبهشت سال جاری از برنامه کاخ سفید برای بازگشت فوری تحریم های شورای امنیت علیه ایران خبر داده بود.

سامانتا پاور در مصاحبه با شبکه تلویزیونی بلومبرگ گفته بود:  ما قصد داریم که به گونه ای رفتار کنیم که به رای روسیه و چین برای بازگشت تحریمها نیازی نداشته باشیم....... ما باید بر روی چالشهایی که پیش رو داریم،تمرکز کنیم و باید مذاکرات هسته ای را به سرانجام برسانیم.سرانجامی که اهداف و خطوط قرمز ما را برآورده کند.

از سوی دیگر با بررسی متن توافق لوزان مشخص می شود که ایران و کشورهای ۱+۵ برای آژانس انرژی اتمی دو نقش را در نظر گرفتند : الف) راستی آزمایی تعهدات ایران در توافق نهایی ب)روشن کردن موضوعات گذشته و حال یا همان PMD

در توافق لوزان آمده است: اتحادیه اروپایی، اعمال تحریم های اقتصادی و مالی مرتبط با هسته ای خود را خاتمه خواهد داد و ایالات متحده نیز اجرای تحریم های مالی و اقتصادی ثانویه مرتبط با هسته ای را، همزمان با اجرای تعهدات عمده هسته ای ایران به نحوی که توسط آژانس بین المللی انرژی اتمی راستی آزمایی شود، موقتا متوقف خواهد کرد.

در این قسمت به وظیفه آژانس برای بررسی تعهدات ایران اشاره شده است.

در بخش دیگری از توافق لوزان آمده است:

مجموعه تدابیری برای نظارت بر اجرای مفاد برجام شامل کد اصلاحی ۳.۱ و اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی مورد توافق واقع شده است. آژانس بین المللی انرژی اتمی از فن آوری های مدرن نظارتی استفاده خواهد کرد و از دسترسی های توافق شده بیشتری از جمله به منظور روشن کردن موضوعات گذشته و حال برخوردار خواهد شد.

این بخش از توافقنامه صراحتا به وظیفه آژانس برای روشن کردن موضوع PMD اشاره دارد.

اما نکته قابل تامل ابنکه مقامات وزارت خارجه و اعضای تیم مذاکره کننده در بیان نقش آژانس در اجرای توافق نهایی، تنها به نقش این نهاد بین المللی در راستی آزمایی تعهدات ایران اشاره دارند، اما به این موضوع اشاره نمی کنند که اگر آژانس موضوع PMD  را تایید نکند و کارشکنی ایران را گزارش دهد، این اقدام موجب به بازگشت تحریم ها خواهد شد.

در فکت شیت آمریکا که پس از توافق لوزان منتشر شده درباره این وظیفه آژانس آمده است:

«آمریکا و اتحادیه اروپا زمانیکه آژانس تائید کند ایران تمام گام‌های کلیدی مرتبط با هسته‌ای را برداشته، تحریم‌های مرتبط با هسته‌ای را تعلیق خواهند کرد. در هر زمان که ایران به تعهدات خود عمل نکند، این تحریم‌ها فورا به جای خود باز می‌گردند. 

- معماری تحریم‌های مرتبط با هسته‌ای ایالات متحده در بخش اعظم دوره توافق حفظ شده و امکان بازگشت فوری آن‌ها درصورت بروز مورد جدی عدم-کارایی را فراهم می‌کند.

- تمامی قطعنامه‌های پیشین شورای امنیت سازمان ملل مرتبط با مسئله هسته‌ای ایران همزمان با تکمیل اقدامات مرتبط با هسته‌ای که نگرانی‌های کلیدی (غنی‌سازی، فردو، اراک، ابعاد احتمالی نظامی و شفافیت) را پاسخ دهد، برداشته می‌شود. ‎«

ماجرا زمانی جالب تر می شود که مدیرکل آژانس انرژی اتمی هم در مصاحبه های خود هم در گزارش های فصلی آژانس شرط مختومه کردن موضوع برنامه احتمالی نظامی ایران یا همان PMD را منوط به بازرسی از مراکز نظامی و دسترسی به اشخاص نظامی و غیرنظامی، تجهیزات و مواد هسته ای و اسناد و اطلاعات کرده است.

در همین راستا ، آمانو  چهارشنبه گذشته (۶/۴/۱۳۹۴) در مصاحبه خود با خبرگزاری فرانسه و همچنین روزنامه فرانسوی لوموند گفت که اگر توافق نهایی امضا شود، آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای حق بازرسی از تاسیسات نظامی ایران را دارد.

وی گفت: «وقتی متوجه ناهمخوانی‌هایی بشویم یا زمانی که شک و تردیدی داشته باشیم ممکن است برای نمونه درخواست بازرسی از مکان‌های مختلفی را بدهیم که این ممکن است شامل مراکز نظامی هم بشود...البته به خاطر حساسیت این مراکز به مقداری ملاحظه نیاز خواهد بود، اما آژانس بین‌المللی انرژی اتمی حق دارد درخواست بازرسی از تمامی مکان‌ها، از جمله مکان‌های نظامی، را بدهد».

آمانو اضافه کرد که زمانی که توافق نهایی به‌دست بیاید «چندین ماه لازم خواهد بود» تا مشخص شود آیا برنامه هسته‌ای ایران ابعاد نظامی داشته یا نه، و «سال‌ها طول خواهد کشید تا بتوانیم با اطمینان خاطر بگوییم که تمامی فعالیت‌های [هسته‌ای] ایران برای مقاصد صلح‌آمیز بوده‌ است».

در آخرین گزارش آمانو که ۸ خرداد ۱۳۹۴ منتشر شده نیز آمده است: آژانس هم‌چنان نسبت به وجود احتمالی فعالیت‌های آشکار نشده مرتبط با امور هسته‌ای که سازمان‌های نظامی مربوطه در آن دخیل بوده‌اند از جمله فعالیت‌های مرتبط با توسعه یک کلاهک هسته‌ای برای موشک، نگران باقی‌مانده است. ایران ملزم شده است تا به طور کامل با آژانس در زمینه همه موضوعات باقی‌مانده به ویژه آنها که نگرانی در مورد ابعاد نظامی احتمالی برنامه هسته‌ای ایران را بالا می‌برد، همکاری کند که این امر شامل اجازه دسترسی بدون تاخیر به همه سایت‌ها، تجهیزات، اشخاص و اسناد مورد درخواست آژانس است.